Arystofanes jest znanym starożytnym autorem komedii. “Chmury” to jego trzecie zachowane dzieło, które przetrwało do naszych czasów i doczekało się wielu tłumaczeń. Powstały one około V wieku przed naszą erą. W tej komedii Arystofanes zdecydował się na wyrażenie krytyki młodego pokolenia Ateńczyków i wskazuje sofistów wraz z Sokratesem jako osoby odpowiedzialne za ten stan rzeczy. Sama historia skupia się na postaci rolnika, który boryka się z długami zaciągniętymi przez jego syna.
Chmury – streszczenie krótkie
Sztuka opowiada o losach Strepsjadesa, rolnika mieszkającego w Atenach z synem, Fejdipidesem. Syn uwielbia hazard i konie, na które najpierw przeznacza własny majątek, a następnie zaczyna zaciągać długi w imieniu ojca.
Zrozpaczony rolnik nie jest w stanie ich opłacić, myśli o samobójstwie. Wpada jednak na pomysł pobrania nauk u sofistów i Sokratesa. Ma nadzieję, że zdobędzie wiedzę, która pozwoli mu rozwiązać swój problem. Niestety nie radzi sobie z nauką i Sokrates go oddala. Strepsjades wierzył bowiem we wszystko bezkrytycznie, nawet w to, że chmury są bogami.
Strepsjades próbuje następnie namówić do nauki swojego syna. Udaje mu się to dopiero po kolejnych prośbach, bo chłopak początkowo mu odmawia. Fejdipides pobiera nauki u sofistów i ostatecznie zdobywa wiedzę z retoryki potrzebną mu do wygłoszenia mowy w sądzie i obronienia ojca. Udaje mu się to.
Jednak Fejdipides zmienia się pod wpływem nauk w szkole Sokratesa, staje się niemiły i arogancki. Pewnego dnia dochodzi do kłótni między ojcem i synem. Spierają się oni o to, czy w przypadku literatury lepszy jest Eurypides czy Ajschylos. W trakcie sprzeczki Fejdipides wpada w szał i bije własnego ojca. Tłumaczy to faktem, że należy karać starszych i dzieci w przypadku ich niewłaściwego zachowania.
Zrozpaczony Strepsjades zaczyna modlić się do chmur, które uważa za bogów. Okazują się one być tylko przykrywką i bogowie odpowiadają – sprawdzali tylko lojalność Strepsjadesa. Mężczyzna błaga ich o wybaczenie, a potem próbuje naprawić swoje błędy. Prowadzi to między innymi do podpalenia przez niego budynku szkoły Sokratesa.
Chmury – streszczenie szczegółowe:
Kłopoty finansowe Strepsjadesa
Głównym bohaterem komedii jest Strepsjades – starszy rolnik, który wraz z synem – Fejdipidesem – mieszka w Atenach. Niestety jego życie zakłócają kłopoty. Fejdipides kocha bowiem konie i hazard ponad wszystko inne i w związku z tym wydał na nie cały swój majątek. Ma niestety pecha i zawsze przegrywa, obstawiając na wyścigach. Jego namiętność trwa jednak dalej, zaczyna więc zaciągać liczne pożyczki na imię swego ojca.
Strepsjades jest zrozpaczony, ponieważ nie stać go na spłatę długów. Zaczyna rozważać nawet samobójstwo. Rolnik wpada jednak na pomysł posłania do szkoły sofistów syna, by ten nabrał wiedzy i umiejętności niezbędnych do wybronienia ojca w sądzie. Fejdipides z niesmakiem odmawia, więc Strepsjades sam postanawia rozpocząć naukę.
Nauki u sofistów
Niestety Strepsjades nie jest zbyt pojętnym uczniem i bezkrytycznie wierzy we wszystko, co powie mu Sokrates. Zaczyna między innymi wierzyć, że chmury są bogami. Nie dorównuje innym uczniom filozofa i brakuje mu umiejętności, by nadążyć za nimi w rozmowie. Nie pojmuje abstrakcyjnych myśli. Po pewnym czasie Sokrates decyduje się wydalić słabego ucznia ze swojej szkoły.
Strepsjades wraca więc do domu, jest smutny i obawia się, że nie uda mu się znaleźć innego rozwiązania jego problemów finansowych. Jednak pewne obłoczki namawiają rolnika, by jeszcze raz poprosił syna o rozpoczęcie nauki, co bohater czyni. Tym razem Fejdipides ulega namowom i zgodnie z prośbą ojca rozpoczyna naukę pod okiem Sokratesa. Wcześniej jednak spotyka dwóch mówców, zwanych jako Prawy i Nieprawy, od których zależy dalsza droga jego życia i edukacji. Ostatecznie Fejdipides zgadza się z Nieprawym i rozpoczyna nauki u sofistów.
Skutki pobierania nauk u Sokratesa
Fejdipides okazuje się być znacznie bardziej pojętny niż swój ojciec i z nauki wynosi wiele przydatnej wiedzy. Niestety odbiło się to na jego zdrowiu fizycznym – wygląda bardzo słabo i źle. Opanował jednak bezbłędnie sztukę retoryki. Dzięki temu udaje mu się skuteczną mową obronić swojego ojca w sądzie, gdzie sądzony jest za długi. Udowadnia, że jego ojciec jest zbyt potężny, by komukolwiek oddawać pieniądze.
Uradowany Strepsjades uderza jednego z wierzycieli batem, przez co zostaje zganiony przez chmury. Jego czyn ma mieć konsekwencje. Pobyt u sofistów zmienił Fejdipidesa – stał się arogancki i nieprzyjemny. Pewnego dnia wdał się z ojcem w kłótnię na temat literatury. Dotyczyła ona Ajschylosa i Eurypidesa. Mężczyźni nie potrafią się porozumieć. Fejdipides ostatecznie wpada w szał i zaczyna bić swojego ojca. Strepsjades jest załamany tym wydarzeniem i ucieka pełen żalu.
Fejdipides natomiast uważa, że postąpił słusznie, ponieważ dzieci i starszych należy karać, gdy nie zachowują się właściwie, nie różnią się oni bowiem zbytnio od siebie. Chce uderzyć nawet własną matkę, pełen jest euforii spowodowanej poczuciem kontroli nad rodzicami, która bardzo mu się spodobała.
Próba naprawienia błędów przez Strepsjadesa
Strepsjades rozumie, że zachowanie syna jest skutkiem jego edukacji u sofistów i Sokratesa. Nie rozumie jednak, jak mogło do tego dojść i jak może rozwiązać ten problem. Czuje się zdradzony, do tej pory ufał bowiem Sokratesowi i cenił to, co filozof mu przekazał w trakcie edukacji. Chce, by jego syn zabił Sokratesa, ale Fejdipides mu odmawia.
W tym momencie rolnik zwraca się z prośbą o pomoc do chmur, które czci od czasu pobytu w szkole sofistów, wierząc, że są one bogami. Okazuje się, że chmury odpowiadają mu, ponieważ były przykrywką dla bogów, którzy testowali lojalność Strepsjadesa. Mężczyzna błaga ich o litość i wybaczenie, chce odpokutować za swoje błędy i naprawić je. Bogowie twierdzili bowiem, że wszystko jest winą rolnika, który przestał stosować się do praw boskich.
Sztuka kończy się ucieczką Strepsjadesa z domu, który na dodatek podpala jeszcze budynek szkoły prowadzonej przez Sokratesa.