W trakcie swojego życia człowiek napotyka liczne trudności. Czasami pokonuje je bez trudu, zdarzają się jednak takie, które zdają się przewyższać jego siły i wówczas ciężko jest pokonać. Literatura często obrazuje takie sytuacje, stawiając swoich bohaterów w trudnych sytuacjach i wystawiając ich na liczne próby. Muszą oni poradzić sobie w niesprzyjających okolicznościach, znaleźć odpowiednie rozwiązania i pokonać przeciwności losu – nie ma bowiem człowieka, który ich nie doświadcza. Kwestię tę rozważał Bolesław Prus na kartach swojej pozytywistycznej powieść “Lalki” wydanej po raz pierwszy w roku 1889. Jej bohaterowie napotykają na liczne trudności w swoim życiu, a autor prezentuje odbiorcy sposoby, w jakie sobie z nimi radzą.
W przytoczonym fragmencie czytelnik jest świadkiem rozmowy Stanisława Wokulskiego, głównego bohatera powieści z Węgiełkiem – młodym, zdolnym rzemieślnikiem. Wokulski postanawia zatrudnić go do wykonania pamiątkowego napisu i jednocześnie wypytuje chłopaka o jego umiejętności i historię. Okazuje się, że Węgiełek potrafi zrobić naprawdę wiele rzeczy, jest uzdolnionym pracownikiem. Niestety spotkało go nieszczęście – jego narzędzia pracy spłonęły wraz z warsztatem, przez co został pozbawiony samodzielności i musiał dorabiać wszędzie, gdzie miał taką możliwość. Znacznie utrudniało mu to awans społeczny i skazało go na bycie zależnym od innych. Chłopak mimo to zachował pogodę ducha i wciąż stara się pracować jak najlepiej i jak najwięcej. Cechuje go zapał, pracowitość oraz uczciwość. Wokulski dostrzega w Węgiełku te cechy i docenia je – podoba mu się to, że Węgiełek korzysta ze swoich umiejętności, by na siebie zarobić. Sam posiada znaczny majątek, postanawia więc pomóc chłopakowi – nie dość, że zatrudnia go do pracy przy wybiciu napisu, to jeszcze proponuje mu odbycie czegoś na kształt stażu w Warszawie, który może zakończyć się sfinansowaniem przez Wokulskiego odbudowy spalonego warsztatu Węgiełka. Wystarczy, że chłopak będzie dobrze wywiązywał się z powierzonych mu obowiązków. Węgiełek nie poddał się więc przeciwnościom losu, starał się pracować najlepiej jak tylko potrafił, co zostało ostatecznie wynagrodzone – spotkał na swojej drodze kogoś, kto mu pomógł. Podobna historia spotkała inną bohaterkę “Lalki” – Helenę Stawską, którą także ciężko doświadczył los. Jej mąż opuścił ją, ponieważ zarzucono mu morderstwo, Stawska została więc sama i musiała utrzymać córkę, schorowaną matkę oraz siebie. co było trudnym doświadczeniem dla kobiety w tamtych czasach. Nie poddała się jednak, tylko ciężko pracowała, co zostało dostrzeżone przez Wokulskiego, który zapewnił jej posadę w sklepie. Bohaterowie “Lalki”, jeżeli starają się i ciężko pracują, mają szansę przezwyciężyć przeciwności losu z pomocą innych. Wierzą, że pracowitość, uczciwość i zapał pomogą im w odmianie losu i zostaną wynagrodzone, motywuje ich nadzieja na to. Jest to zgodne z myślą pozytywistyczną.
W literaturze można spotkać także inne przykłady postaci, które walczą z przeciwnościami losu, ale motywują ich inne kwestie. Może to być na przykład wiara w to, że jest się kimś niezwykłym i specjalnym, przeznaczonym do wielkich czynów. Jest to postawa znana z literatury romantyzmu, taką postać stworzył na przykład Adam Mickiewicz w “Dziadach” – mowa tu o Gustawie-Konradzie. Konrada napędza poczucie o własnej wyjątkowości, talencie i o tym, że jest jednostką wybitną. Czuje się on przeznaczony do wielkiego dzieła, wojuje on bowiem o wolność swojej zniewolonej przez zaborców ojczyzny. Jest do tego stopnia przekonany o swojej wielkiej roli, że posuwa się właściwie do bluźnierstwa. Kolejne nieszczęścia, takie jak uwięzienie go, nie łamią Konrada, który wciąż walczy, by pokonać wszelkie przeciwności i osiągnąć swój cel. Na niezłomność Konrada wpływa także fakt, że uważa się on za równego Stwórcy, wierzy, że tak samo kreuje świat i jest duchowym przewodnikiem dla całego narodu. To daje mu siłę, by zmierzyć się z trudnościami, jakie spotykają go w trakcie walki o swoją ojczyznę i o “rząd dusz”, któremu będzie przewodzić w drodze po wolność. Świadomość jego wyjątkowości i bycia wybranym i równym nawet samemu Bogu sprawia, że ma on siły, by walczyć z przeciwnościami losu i wierzy, że jego wybitność i niezwykłość zostaną nagrodzone.
Zarówno w rzeczywistości, jak i w literaturze ludzie na różne sposoby radzą sobie z przeciwnościami losu i znajduje siły, by mimo wszystko wytrwać i próbować je pokonać. Każdy człowiek musi znaleźć swoją własną drogę radzenia sobie w takich sytuacjach. W swoich dziełach pokazali to między innymi Bolesław Prus i Adam Mickiewicz – pisarze pochodzący z różnych epok literackich. Prus skupił się na przedstawieniu postaci, których motywacją stała się ciężka praca, uczciwość i zapał, które pozwalały im przetrwać trudności i zostawały ostatecznie wynagrodzone. Dzięki tym cechom zostali dostrzeżeni przez Wokulskiego, który posiadał majątek i zdecydował się wykorzystać go do pomocy Węgiełkowi i Stawskiej. Bohater Mickiewicza z kolei opiera się na przekonaniu o swojej wyjątkowości i byciu wybranym do wielkich czynów. Różne drogi doprowadziły te postaci literackie do przełamania impasu w ciężkich okolicznościach i osiągnięciu swoich założeń.