Otoczenie człowieka to coś, co potrafi go pod wieloma względami kształtować. Ma to miejsce między innymi ze względu na wywieraną przez nie presję. Bezpośrednie otoczenie danej osoby może ją zmusić do podjęcia danych decyzji, dopasowania się do innych, zmiany zachowania czy priorytetów, a wszystko to na przykład ze względu na jej strach przed odrzuceniem, brak asertywności, chęć dopasowania się i wiele innych czynników. Motyw presji wywieranej przez otoczenie pojawia się w wielu dziełach literackich, gdzie autor opisuje skutki takiej sytuacji w życiu bohaterów. Jako przykład można podać takie utwory jak „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza, „Romeo i Julia” Williama Szekspira, „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego czy „Tango” Sławomira Mrożka.
„Ferdydurke” Gombrowicza ukazuje świat wyolbrzymiony i groteskowy, w którym ludzie stają się parodią wartości, które sobą reprezentują. W tym wszystkim Gombrowicz skupia się na walce człowieka z formą, którą rozumie jako maski i role, jakie musi on przyjmować w swoim życiu, ukrywając tym samym pełnię swojej osobowości. Nie wszystkie cechy jego charakteru pasują bowiem do każdej przyjmowanej roli – jako rodzic człowiek ujawnia pewne swoje cechy, jako pracownik inne, a w samotności staje się jeszcze inną osobą. Oznacza to, że człowiek nigdy nie jest w pełni sobą, ponieważ w określonych sytuacjach nakłada się na niego presję, by pewne aspekty swojej osobowości ukrywał. Nie pasują bowiem one do danych sytuacji i do tego, czego społeczeństwo oczekuje od osób wchodzących w takie role.
Sztuczność i fałsz budziły wewnętrzny sprzeciw głównego bohatera powieści, Józia Kowalskiego. Rozpoczął on zatem walkę z presją i narzuconą mu formą, próbując się jej pozbyć i ujawnić hipokryzję otaczających go osób, na przykład państwa Młodziaków. Presja otoczenia widoczna była zwłaszcza w czasie akcji dziejącej się w szkole, gdzie uczniowie byli upupiani i zmuszani do przyjęcia określonego sposobu myślenia, na przykład na temat Juliusza Słowackiego, o którym musieli sądzić, że był wielkim poetą.
„Romeo i Julia” to przykład presji, jaką wywiera na człowieka rodzina. Romeo i Julia zakochali się w sobie, jednak ich miłość nie miała szans na spełnienie. Miało to miejsce z powodu sporu, jaki wiele lat wcześniej podzielił rody Montekich i Kapuletich, do których należeli główni bohaterowie. Ich miłość była zatem zakazana, ich bliscy nie mogli się o niej dowiedzieć, ponieważ skazałoby to młodych na gniew i potępienie.
Presja była na tyle silna, że Romeo i Julia starali się ukrywać ze swoim uczuciem, nie mogli jednak pozostać dla siebie obojętni. Starali się zmienić swoją sytuację i mimo to być ze sobą, ale wszelkie ich próby były nieudane i prowadziły jedynie do kolejnych nieszczęść i zaostrzenia się sporu między rodami. Sytuacja ostatecznie rozwiązała się w sposób tragiczny, ponieważ zginęli śmiercią samobójczą. Presja bliskich okazała się zbyt silna i zbyt trudna do zniesienia, zatem ostatecznie młodych połączyła dopiero śmierć. Tuż po niej Monteki i Kapuleti otrząsnęli się i zakończyli swoją rodową waśń.
„Ludzie bezdomni” to opowieść o próbach nieulegania presji otoczenia. Tomasz Judym jest lekarzem, ale zamiast gromadzić majątek na praktyce lekarskiej u bogatych ludzi, stara się działać społecznie i pokazać, że najuboższe grupy społeczne także powinny mieć dostęp do medycyny i środków higieny. Judym pozostaje odosobniony w swoich poglądach, ale mimo to nie poddaje się i wciąż je głosi, opierając się presji środowiska medycznego.
W dramacie „Tango” cała rodzina głównego bohatera, Artura, żyje w sposób pozbawiony wszelkich reguł, Stawiają na totalną wolność, odrzucając wszelkie obyczaje, tradycje i normy. Wobec tej presji Artur zaczyna się buntować w odwrócony sposób i zamiast chcieć więcej wolności, pragnie przywrócenia surowych zasad i tradycyjnych rol społecznych. Jednak jego działania nie są w stanie zmienić jego otoczenia, a presja i liczne działania bliskich doprowadzają ostatecznie do tragicznej śmierci młodego człowieka.