Przyjaźń to jedna z najpiękniejszych relacji, jaka może łączyć dwie osoby. Mówi się, że to po prostu inna odmiana miłości. Przyjaźń opisywana jest jako coś, co pomaga człowiekowi w trudnych chwilach, staje się dla niego oparciem, a w dobrych czasach przyjaciel to osoba, która towarzyszy człowiekowi, cieszy się z jego sukcesów, dzieli z nim pasje i zainteresowania. Często zdarza się tak, że przyjaźń jest jednak wystawiana na próbę w ciężkich czasach i nie zawsze ją przechodzi. Stąd pojawia się pytanie, czy przyjaźń jest w ogóle możliwa w sytuacjach skrajnych. Zagadnienie to pojawia się w takich dziełach literackich jak „Dżuma” Alberta Camusa, „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego, „Gloria victis” Elizy Orzeszkowej oraz „Inny świat” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.
„Dżuma” Alberta Camusa to przykład bardzo skrajnej sytuacji, w której ludzkie życie znajduje się w śmiertelnym niebezpieczeństwie. W niewielkim algierskim miasteczku Oran wybucha bowiem epidemia tytułowej dżumy, która zaczyna zbierać śmiertelne żniwo wśród mieszkańców. Panuje popłoch, ludzie nie wiedzą, czy następnego nie nie zachorują. Są to zatem bardzo trudne i specyficzne warunki do rozwoju wszelkich relacji międzyludzkich, także przyjaźni. Jednak nawet w takich okolicznościach pojawia się ona w przypadku bohaterów powieści.
Zaprzyjaźniają się ze sobą doktor Bernard Rieux i Jean Tarrou. Wraz z rozwojem epidemii mężczyźni stają się sobie coraz bliżsi. Łączy ich bowiem wspólny cel, jakim jest praca przy chorych i powstrzymanie dalszego rozwoju zarazy. Obaj narażają swoje życie, aby to osiągnąć i pracują przy każdym, kto zaraził się dżumą. Rieux i Tarrou przyjaźnią się też mimo wielu różnic, takich jak ich pochodzenie. Doktor wywodzi się bowiem ze świata biedy, a Tarrou dorastał jako syn prokuratora. Obaj jednak są w stanie poświęcić się dla innych i to staje się fundamentem ich przyjaźni. Spędzają razem naprawdę wiele czasu. Rieux ostatecznie bardzo też przeżywa śmierć swojego przyjaciela, która jest dla niego ciosem.
„Kamienie na szaniec” to powieść, której akcja osadzona jest w czasach II wojny światowej i opowiada właśnie o przyjaźni trzech młodych ludzi – Rudego, Alka i Zośki. Wybuch tego konfliktu zastał ich chwilę po maturze i przekreślił wszystkie plany na przyszłość. Mimo tej skrajnej sytuacji chłopcy nie przestali się przyjaźnić i mogli nadal na sobie polegać. Razem przeprowadzali coraz to poważniejsze akcje wymierzone w okupanta i wspierali się w swoich czynach.
Ostateczny dowód przyjaźni dali, gdy Rudy został aresztowany i torturowany przez gestapo. Mimo ryzyka jego przyjaciele zorganizowali akcję pod Arsenałem, by odbić Rudego z rąk gestapo, co się udało. Dzięki temu skatowany Rudy zmarł jako wolny człowiek, otoczony przez bliskich. By go uratować, swoje życie poświęcił też Alek, trafiony niemiecką kulą podczas akcji. Przykład Rudego, Alka i Zośki pokazuje, że nawet w skrajnych sytuacjach ludzie wciąż się przyjaźnią i nie wahają się tego okazywać. Wojna nie zakończyła ich relacji.
W noweli „Gloria victis” Orzeszkowa pokazuje, że przyjaźń jeszcze bardziej się umacnia i zyskuje specjalną rangę. Zobrazowała to dzięki relacji dwóch uczestników powstania styczniowego, Jagmina oraz Marysia. Wspierali się oni do ostatniej chwili i razem walczyli o wolną ojczyznę. Jagmin obiecał swojej ukochanej Anielce, siostrze Marysia, że od końca będzie się nim opiekował i dotrzymał swojego słowa mimo strasznych okoliczności.
W trudnych sytuacjach przyjaźń może być fałszywa, co pokazuje powieść „Inny świat”, przedstawiająca życie w sowieckim łagrze. Główny bohater i narrator sądził, że jego i Machapetiana łączy prawdziwa przyjaźń i że mężczyźni mogą na sobie polegać. Z czasem odkrył jednak, że osoba, której się zwierzał i której ufał, zdradzała go i donosiła na niego. Machapetian opowiadał o bohaterze władzom obozowym. Podsuwa im nawet pomysł traktowania swojego „przyjaciela” jak szpiega. Ten przykład pokazuje, że w skrajnych sytuacjach należy starannie dobierać ludzi w swoim najbliższym otoczeniu.