Gloria victis – bohaterowie

Autor: Marta Grandke

W swojej twórczości Eliza Orzeszkowa wiele miejsca poświęciła powstaniu styczniowemu i jego uczestnikom. Przykładem tego jest nowela „Gloria victis”, w której ożywiona przyroda snuje opowieść i losach oddziału powstańców, który został zaatakowany i zwyciężony przez Rosjan. Drzewa przybliżają historię kilku postaci, takich jak Marian Tarłowski i jego siostry, Jagmin czy wreszcie znana postać historyczna, jaką był dowódca powstania styczniowego, czyli Romuald Traugutt. Na ich przykładzie Orzeszkowa pokazuje, jak toczyły się dzieje osób, które zdecydowały się wziąć udział w powstaniu styczniowym lub które miały bliskich biorących udział w walkach.

Marian Tarłowski to młody powstaniec, brat Anieli Tarłowskiej i przyjaciel Jagmina. Zwany jest przez bliskich Marysiem. Był on jednym z najmłodszych uczestników powstania, miał raptem dwadzieścia lat. Maryś nigdy nie chciał być żołnierzem – odznaczał się wątłą posturą, bliżej mu było do postawy dziecka niż dorosłego mężczyzny. Jego charakter był za to nieugięty. Był bardzo odważny, co stało się jasne w momencie, w którym Maryś uratował życie swojego dowódcy, Romualda Traugutta. Chłopak troszczył się o innych, dobrze się czuł na łonie natury. Gdyby nie powstanie, prowadziłby zapewne życie wrażliwego intelektualisty. Uważał, że wojna nie jest rozwiązaniem, ale czuł się w obowiązku walczyć za ojczyznę.

Jagmin to przyjaciel Marysia, zakochany z wzajemnością w jego siostrze, Anieli. Był dowódcą jazdy i zupełnie różnił się od Tarłowskiego. Miał być dobrze zbudowanym, silnym mężczyzną. Wpisywał się w obraz idealnego żołnierza oraz powstańca. Orzeszkowa porównuje go do mitycznych bohaterów takich jak Herkules. Jagmin także nie potrafił się pogodzić z koniecznością mordowania. Był mocno związany z rodzeństwem Tarłowskich, wyznał Anieli miłość i obiecał jej, że zaopiekuje się Marysiem w razie potrzeby. Dobrze odnajdywał się w walce, był zdyscyplinowany i uważany. Można go także określić jako patriotę. 

Aniela Tarłowska to młodsza siostra Marysia. Była z wzajemnością zakochana w Jagminie. Razem z bratem przybyła na Polesie, gdzie walczyli powstańcy. Ona także była wrażliwą patriotką. Żyła w strachu o życie brata i ukochanego, ale rozumiała ich potrzebę walki o wolność ojczyzny. W jej przypadku osobiste szczęście nie było ważniejsze od idei oraz wyższego celu. Po powstaniu była jedyną osobą, która odwiedzała anonimową mogiłę powstańców poległych w walce z Rosjanami.

Romuald Traugutt to postać historyczna, faktycznie żyjący dyktator powstania styczniowego. Orzeszkowa przedstawia go jako wzór patrioty, dowódcy i żołnierza. Stał się on męczennikiem za wolność narodu polskiego. Traugutt także zrezygnował ze swoich prywatnych marzeń i opuścił swoją rodzinę, by wziąć udział w powstaniu styczniowym. Traugutt jest postacią idealizowaną przez Orzeszkową w opowiadaniu – jego postać ma wyłącznie zalety i żadnej skazy. Jest inteligentny, mężny i poświęca się dla ojczyzny. jest on więc przykładem bohatera narodowego, a jego historia urosła wręcz do mitu czy legendy.

Przyroda ożywiona to bohater zbiorowy, który pełni też rolę narratora w opowiadaniu. To właśnie drzewa przekazują dalej tragiczną historię powstańców. Stają się w ten sposób skarbcem pamięci narodowej.

Dodaj komentarz