W najważniejszej polskiej epopei narodowej, jaką jest wydany w 1834 roku „Pan Tadeusz” Adam Mickiewicz oprócz pasjonującej historii zawarł też opis wielu barwnych postaci i ciekawych społeczności. Jednym z takich bohaterów jest Żyd Jankiel. Jego wizerunek jest jednym z najbardziej pozytywnych przedstawień członka społeczności żydowskiej w polskiej literaturze.
Charakterystyka Jankiela
Jankiel opisywany jest przez Mickiewicza jako starszy, poczciwy mężczyzna. Jest Żydem, ale zasymilował się z miejscową polską społecznością, tworząc w ten sposób obraz tolerancyjnego narodu litewskiego. Jankiel dzierżawił dwie karczmy, w których toczyło się okoliczne życie towarzyskie. On sam zaś był opisywany jako człowiek dobry, uczciwy i pracowity. Był także wielkim patriotą, traktował Litwę jako swój dom i wiele dla niej poświęcał, na przykład ciężko pracował na rzecz lokalnej społeczności, angażował się także w kwestie polityczne. Tworząc jego postać, Mickiewicz nie zdecydował się skorzystać z negatywnego stereotypu dotyczącego żydowskich obywateli, których często portretowano jako chciwe osoby, które nie miały zamiaru asymilować się z miejscowym społeczeństwem. Jankiel był opisany jako postać znana, lubiana i szanowana w swojej okolicy, na wszystko zaś, co miał, ciężko zapracował. Nie krzywdził nikogo i szybko stał się nieodłącznym elementem okolicznego życia towarzyskiego.
Starszy Żyd był także człowiekiem, który bardzo lubił muzykę i doskonale grał na cymbałach. W każdą niedzielę w jego karczmie organizowane były zabawy z tańcami. Wcześniej Żyd wiele podróżował po świecie i przywiózł ze sobą na Litwę mnóstwo pięknych melodii, których był znawcą. Jankiel obiecał Zosi, że zagra na jej weselu, wystąpił także na uczcie z okazji jej zaręczyn, mimo iż unikał już publicznych występów. Wówczas to Jankiel zagrał koncert, którym zilustrował historię Rzeczpospolitej. Zamieścił tam melodie odnoszące się zarówno do Konstytucji 3 maja, jak i do konfederacji targowickiej.
Jankiel był więc człowiekiem pracowitym, rozważnym i poczciwym. Zasymilował się z mieszkańcami Litwy i zaangażował w sprawy związane z patriotyzmem i polityką, aktywnie próbując wpływać na ich przebieg. Jest więc ukazany w „Panu Tadeuszu” jako postać niezwykle pozytywna i istotna.