Juliusz Słowacki planował stworzyć własną kronikę opowiadającą o baśniowych pradziejach Polski. Jedną z częścią tego cyklu, obok „Balladyny”, była „Lilla Weneda”. Dramat ten opowiadał o walkach między Wenedami i Lechitami oraz o losach tytułowej i głównej bohaterki, młodej dziewczyny, córki króla Wenedów.
Charakterystyka Lilli Wenedy
Lilla Weneda jest młoda i jest córką władcy Wenedów, czyli Derwida. Ma także siostrę, Rozę oraz braci, czyli Lelum i Polelum. Jest najmłodsza z rodzeństwa i jest także ulubionym dzieckiem swojego ojca. Dziewczyna jest harfiarką, a autor opisuje ją jako osobę delikatną, skromną i wyjątkowo pokorną. Jako jedyna z rodziny ma coś wspólnego z wiarą chrześcijańską, przyjaźni się z zakonnikiem Gwalbertem. Reszta rodu Wenedów to poganie.
Mimo swojej delikatności i uroku Lilla to także osoba sprytna, potrafiąca podstępem realizować swoje cele. W trudnych sytuacjach nie poddaje się, tylko nieustannie próbuje znaleźć z nich wyjście. W takich chwilach okazuje się, że dziewczyna odznacza się także niezwykłą w jej wieku dojrzałością odwagą. Lilla stara się podołać wyzwaniom, które mogłyby pokonać starszych i bardziej doświadczonych od niej ludzi. Widać to zwłaszcza w momencie, kiedy Lechici chwytają i przetrzymują jej ojca oraz braci.
Kiedy lud Wenedów nie potrafi się zorganizować i podjąć działań w celu uwolnieniu swojego króla, to właśnie Lilla przejmuje dowództwo i zaczyna aktywnie starać się o to, by jej ojciec wrócił do domu. Wykazuje się męstwem, udając się do zamku Lechitów, mimo grożącego jej tam niebezpieczeństwa. Potrafi okazać pokorę w momencie, gdy jest to potrzebne. Lilla nie jest butna ani pyszna i błaga Lechitów o uwolnienie swojego ojca. Zdaje sobie sprawę z tego, jak straszna jest wojna i próbuje jej uniknąć za wszelką cenę. Lilla wchodzi więc w rolę dyplomatki, próbując załagodzić konflikt między zwaśnionymi narodami. Uważa, że problemy można rozwiązywać przy pomocy rozmowy. Dla swojej rodziny jest gotowa nawet zostać służką, co pokazuje ogrom jej miłości do najbliższych. Dla nich jest gotowa poświęcić nawet swoją pozycję, a nawet życie.
Lilla zdaje sobie sprawę z tego, że musi dbać także o swój lud i działa jak prawdziwa przywódczyni. Chce, by jej poddani odzyskali silną władzę, jaką gwarantował im jej ojciec i jego rządy. Nie waha się też przed podejmowaniem trudnych decyzji i przed wchodzeniem w ryzykowne układy z Gwinoną. Daje tym samym także dowód swojego sprytu i inteligencji. Potrafi ryzykować i stawia wszystko na jedną kartę, odzyskując w ten sposób wolność swojego ojca.
Dziewczyna jest też empatyczną i trzeźwo myślącą osobą. Gdy Gwinona traci syna, to Lilla zdaje sobie sprawę z tego, że ona sama będzie musiała za to umrzeć i nie broni się, gdy zaczyna być duszona. W imię cudzego spokoju ducha Lilla oddaje swoje życie, licząc, że w ten sposób złagodzi konflikt między Wenedami a Lechitami. Jej poświęcenie jednak idzie na marne i giną wszyscy bliscy Lilli, z wyjątkiem jej siostry Rozy, która ma urodzić mściciela Wenedów. Po śmierci Lilli samobójstwo popełnia jej ojciec, dla którego była ona ukochanym i ulubionym dzieckiem.
Lilla Weneda to postać niezwykle złożona i głęboka. Łączyła ona w sobie wiele zaskakujących cech, takich jak delikatność z niezwykłym męstwem. Była ona świadoma swoich obowiązków i zawsze stawała na wysokości zadania, czyniąc to, co uważała za słuszne dla swojej rodziny i ludu. Cierpiała i poświęcała się dla innych i nawet zdecydowała się oddać swoje życie za nich. Starała się bowiem ocenić, jakie będzie najlepsze wyjście z trudnych sytuacji, a potem ze wszystkich sił starała się swoje rozwiązania wprowadzić w życie tak, by skorzystali na nich inni.