Jedną z najważniejszych powieści, ukazujących czasy II wojny światowej, wciąż pozostaje dzieło „Kamienie na szaniec” stworzone przez Aleksandra Kamińskiego na podstawie relacji jednego z głównych bohaterów utworu, czyli Tadeusza Zawadzkiego, znanego jako Zośka. Postaci opisane w tekście znalazły się w trudnej sytuacji, w której niepodległość ojczyzny i ich wolność zostały zagrożone okupacją niemiecką. Taka sytuacja to moment, w którym łatwo jest wyeksponować i opisać postawy patriotyczne, a takie właśnie przyjęli Rudy, Alek i Zośka.
Motyw patriotyzmu jest jednym z głównych wątków powieści Kamińskiego ze względu na kontekst historyczny, w jakim jest osadzona jej akcja. Wydarzenia mają miejsce między 1939 a 1943 rokiem. Autor opisał realia okupowanej przez Niemców Warszawy i działania, jakich podejmowali się bohaterowie, by działalność najeźdźcy utrudnić albo wręcz uniemożliwić. Patriotyzm był więc pożądaną postawą, cenioną w społeczeństwie, które chciało odzyskać swoją ojczyznę. Rudy, Alek i Zośka w związku z tym chcieli działać w ramach Polski Podziemnej, przyłączyli się do akcji Małego Sabotażu i do grup szturmowych Szarych Szeregów. Był to ich sposób na stawianie oporu okupantowi i walczenie o swoją godność oraz wolność. Ich patriotyzm w tamtych czasach narażał ich na nieprzyjemne konsekwencje i groził na przykład aresztowaniem przez gestapo i torturami. Mimo to chłopcy każdego dnia narażali się, na przykład malując na murach kotwice czy zrywając z budynków niemieckie flagi.
Patriotyzm był więc dla bohaterów sposobem na kształtowanie ich systemu wartości oraz tożsamości narodowej. Działali w grupie dla dobra całego narodu. Wiedzieli, że w trudnych chwilach najbardziej patriotyczna postawa to ta, w ramach której działają na rzecz całej społeczności, by osiągnąć wyższe dobro. Takie zachowanie było dla nich oczywiste i nie mieli oni wątpliwości, że walka o ojczyznę to coś, co po prostu trzeba zrobić. Równocześnie nie zaniedbywali oni innych aspektów życia – w ramach możliwości kontynuowali naukę, poszerzali wiedzę i kompetencję, a także pracowali by utrzymać swoje rodziny. Starali się, by ich ojczyzna działała jak najbardziej sprawnie i bronili jej na każdym kroku.
Patriotyzm w powieści „Kamienie na szaniec” ma więc różne oblicza, ale jego obecność i rola są niezaprzeczalne. Postawy Rudego, Alka i Zośki mogły być wzorem dla wielu innych młodych ludzi i były też powodem, dla którego państwo polskie nie upadło pod naporem sił niemieckich. Nie tylko walczyli oni za ojczyznę i służyli jej w razie potrzeby, ale także starali się budować lepszą przyszłość dla wszystkich, która miała nadejść po zakończeniu wojny.