Na czym polega uniwersalizm Chmur Arystofanesa?

Autor: Marta Grandke

Jedną z zachowanych do współczesnych czasów i wciąż cenionych komedii Arystofanesa są „Chmury”. Dzieło to przedstawia krytykę wymierzoną w ówczesną młodzież zamieszkującą Ateny oraz w sofistów i Sokratesa, w których Arystofanes widział źródło upadku obyczajów wśród młodych ludzi oraz powód ich zepsucia i zaniedbanie dawnych wartości. Autor uczynił to na podstawie historii Strepsjadesa i jego syna, Fejdippidesa, którzy padli ofiarami takiego właśnie nowoczesnego wychowania młodzieży i jego skutków. W „Chmurach” Arystofanesa dostrzec można także swego rodzaju uniwersalizm.

Uniwersalizm znany jest jako pogląd, według którego dąży się do pewnego całościowego ogarnięcia, do objęcia wszystkiego i do uznania dominacji całości nad poszczególnymi częściami. W filozofii jest to pogląd, według którego ogół dominuje nad jednostkami i który staje się przeciwieństwem indywidualizmu i partykularyzmu. W zależności od tego, kto ją stosował, koncepcja uniwersalizmu zmieniała nieco swoje założenia.

W komedii Arystofanesa zatytułowanej „Chmury” także można znaleźć ślady uniwersalizmu, jakie autor zawarł w swoim tekście. Szczególny nacisk położył on na fakt, że wszystkie rzeczy, jakie są na znanym mu świecie, ostatecznie łączą się w jedną całość. Wywierają one na siebie wzajemnie wpływ i przez to nawet jeden element może być odpowiedzialny za poważne wydarzenia. Arystofanes pokazał, jak ludzkie działania mogą mieć na siebie nawzajem wpływ. Umiłowanie Fejdippidesa do koni i hazardu ostatecznie doprowadziło jego ojca do chęci popełnienia samobójstwa z rozpaczy, spowodowanej niemożnością spłacenia długu zaciągniętego przez syna. Każde ludzkie działanie może więc mieć konsekwencje dla najbliższego otoczenia danej osoby czy nawet całej społeczności, w której ona żyje. Należy więc postępować uważnie, mając na uwadze możliwe konsekwencje. Arystofanes potępia nowoczesne sposoby wychowywania młodzieży w Atenach, ponieważ przewiduje możliwe skutki tego dla całego społeczeństwa. Widzi, że może to wszystkim przynieść więcej szkody niż pożytku i dlatego przestrzega widzów, przedstawiając przykrą historię ojca i syna, którzy padli ofiarami nauk sofistów.

Uniwersalizm w „Chmurach” Arystofanesa jest więc głównie przestrogą przed lekkomyślnym działaniem, którego skutki odczuje całe społeczeństwo. Zagrożenie twórca widział głównie w nowoczesnym wychowaniu ludzi młodych, którzy w związku z tym zaniedbali pielęgnowanie dawnych obyczajów i wartości.

Dodaj komentarz