Wielkie czyny, wydarzenia historyczne czy polityczne przewroty często łączy jedna kwestia, Aby ich dokonać, konieczna czasami jest jednostka, która poświęci się dla innych, zrezygnuje z własnego szczęścia i marzeń i dokona czynów wielkich, które mogą nawet doprowadzić do jej śmierci. W literaturze chętnie twórcy z różnych epok przedstawiali bohaterów, którzy zrezygnowali ze swojego życia prywatnego na rzecz wielkich planów i celów, których efekty wywierały wpływ czasami nawet na cały naród. Postaci takie często były gloryfikowane przez twórców, a ich postawa ukazywana jako coś najbardziej naturalnego czy właściwego. Zobrazowanie tej kwestii znaleźć można na przykład w dziełach epoki romantyzmu – która wyjątkowo chętnie sięgała po postać poświęcającego się bohatera – takich jak „Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza czy „Potop” Henryka Sienkiewicza.
W powieści poetyckiej „Konrad Wallenrod” Adam Mickiewicz stworzył postać bohatera rozdartego między kilkoma powinnościami. Z jednej strony jest on Litwinem, który stracił swoją ojczyznę, gdy był dzieckiem, ale nigdy nie utracił swojej tożsamości narodowej. Z drugiej zaś spędził on całe swoje życie wśród Krzyżaków i ostatecznie został Wielkim Mistrzem Zakonu Krzyżackiego, co w tamtych czasach było pozycją niezwykle wysoką i ważną. Z trzeciej zaś strony Konrad Wallenrod wszedł w związek małżeński z Litwinką, Aldoną, co oznaczało przyjęcie roli męża i głowy rodziny. W tych okolicznościach oczywistym było więc, że Wallenrod nie będzie mógł mieć w życiu wszystkiego i czeka go wybór między prywatnym życiem związanym z Zakonem Krzyżackim oraz z żoną, a obowiązkiem wobec ojczyzny, którą była Litwa. Ostatecznie Wallenrod dokonuje wyboru i poświęca się dla Litwy – zdradza Zakon Krzyżacki w trakcie decydującej bitwy, za co Krzyżacy skazują go na śmierć. Wallenrod ubiega ich, wypijając truciznę.
Tą historią Mickiewicz sugeruje, że konieczne jest poświęcenie się jednostki, zrezygnowanie przez nią z życia prywatnego i oddanie swojej duszy ojczyźnie. Wallenrod mógł bowiem spędzić życie jako Mistrz Zakonu lub uciec wraz z żoną i zaznać szczęścia życia małżeńskiego. Zdecydował on jednak, że ojczyzna i jej wolność ważniejsze są od prywatnych marzeń, potrzeb i pragnień i zdecydował się na czyn, który oznaczał dla niego pewną śmierć. Wallenrod poświęcił się dla Litwy swoje stanowisko, małżeństwo oraz dobre imię. Jego poświęcenie jest tym większe, że miał on szansę zaznać szczęścia i zrezygnował z wielu powszechnie cenionych rzeczy, by uratować Litwę przed Krzyżakami. Dzieło Mickiewicza sugeruje, że takie poświęcenie jest właściwe, a wręcz pożądane w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa ojczyzny.
Swoje osobiste szczęście i życie prywatne dla ojczyzny chce poświęcić także główny bohater „Potopu” Henryka Sienkiewicza, czyli Andrzej Kmicic. Początkowo przedstawiony jest on jako gwałtowny awanturnik, który nie liczy się z nikim i z niczym. Swoje własne plany stawia ponad wszystko inne i zawsze skupia się na ich realizacji. Przez swój gwałtowny, popędliwy charakter w trakcie potopu szwedzkiego Kmicic znajduje się po stronie zdrajców narodowych, razem z Radziwiłłami. Ulega on jednak wewnętrznej przemianie, rozumie swoje błędy i pragnie odpokutować grzechy, których się dopuścił. Wiąże się to z symboliczną zmianą imienia na miano pana Babinicza. Odmieniony Kmicic gotów jest całkowicie poświęcić się ratowaniu ojczyzny. Mimo że bardzo pragnie uratować i poślubić Oleńkę Billewiczównę, to stawia on jednak na pierwszym miejscu losy swojego kraju, wobec którego bardzo zawinił i dopuścił się zdrady.
Uczestnicząc w obronie Jasnej Góry Kmicic daje przykład, odwagi, męstwa i poświęcenia. Dokonuje także niezwykle mężnego czynu, jakim było wysadzenia działa zagrażającego klasztorowi. Kosztować go to mogło życie, ale odmieniony Kmicic zdaje sobie sprawę z tego, że jego własne szczęście i plany nie znaczą nic wobec zagrożenia, w obliczu którego stoi jego ojczyzna. Kmicic staje przed wyborem i decyduje, że obowiązek wobec ojczyzny jest ważniejszy niż jego życie prywatne. Ostatecznie bohaterowi udaje się przeżyć wysadzenie działa, nie umniejsza to jednak jego poświęceniu, był bowiem on gotów nawet na śmierć. Sienkiewicz ostatecznie nagradza swojego bohatera za jego odważne czyny – Kmicicowi udaje się przeżyć potop szwedzki i bierze ślub ze swoją ukochaną Oleńką, która dawniej nie chciała słyszeć o małżeństwie z nim. W ten sposób Sienkiewicz pokazuje, że poświęcenie jednostki dla ojczyzny ma znaczenie i jest ważniejsze od prywatnego życia. Pozwala on jednak swojemu bohaterowi do poświęcenie przetrwać i cieszyć się efektami, jakie przyniosły narodowi jego działania.
Literatura często więc przedstawia problem poświęcenia życia prywatnego dla ojczyzny jako coś naturalnego – jednostka powinna według twórców zrozumieć, że jej los jest niczym w porównaniu do losów narodu i dokonać niezbędnego poświęcenia. Czasami takie działanie kończy się śmiercią bohatera – jak w przypadku Konrada Wallenroda – a czasami autor decyduje się nagrodzić daną postać za jej wysiłki, jak miało to miejsce w „Potopie” Sienkiewicza.