Powszechnie mówi się o rycerzach jako o niedoścignionych wzorach właściwego zachowania, męstwa, honoru czy też umiejętności walki. Etos rycerski jest ważnym aspektem kultury rycerskiej, kojarzonej głównie z czasami średniowiecza, przetrwał on jednak jako uniwersalny kodeks moralny i był też wykorzystywany w czasach późniejszych. Etos najprościej określić można jako zbiór zasad etycznych, którymi w swoim życiu powinien kierować się każdy dobry rycerz czy wojownik. Często służył on także twórcom literatury jako punkt odniesienia do tworzenia obecnych w ich dziełach bohaterów. Zasady etosu zaś na stałe przylgnęły do profesji nie tylko rycerza, ale także wojownika czy też żołnierza. Bohaterowie stworzeni na podstawie etosu lub polemizujący z nim pojawiają się między innymi w takich dziełach jak „Potop” Henryka Sienkiewicza, „Pieśń o Rolandzie” czy też „Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza.
W powieści „Potop” etos rycerski stanowi podstawę kodeksu moralnego i drogowskaz dla wielu szlachciców, którzy czują się spadkobiercami dawnych wojowników. Są to tacy szlachcice jak Jan Skrzetuski czy pan Michał Wołodyjowski. Ten drugi jest wręcz znany pod przydomkiem „małego rycerza”, co bezpośrednio wskazuje na to, że jego zachowanie odpowiada normom wyznaczonym przez dawny etos. Bycia szlachetnym wojownikiem z czasem uczy się od swoich towarzyszy także główny bohater, czyli Andrzej Kmicic. Bohaterowie Sienkiewicza są więc religijni, waleczni i gotowi oddać swoje życie za ojczyznę. Walczą oni honorowo, nie wahają się poświęcić swojego życia dla ojczyzny, a jedną z najważniejszych wartości w ich życiu jest głęboka wiara. Takie ukazanie dawnych szlachciców miało krzepić serca czytelników „Potopu” i pokazywać im, że dawne ideały są wciąż żywe. Nadal istnieją w tym świecie rycerze gotowi walczyć o to, by dobro zatriumfowało.
Jednym z wzorów prawdziwego rycerza średniowiecznego jest Roland z anonimowego utworu „Pieśń o Rolandzie”. Postać ta co do joty wypełnia założenia, jakie nakładał na rycerza jego etos. To mężny, honorowy wojownik, dla którego religia i ojczyzna to najważniejsze wartości w życiu. Im podporządkowuje wszystkie swoje działania, nawet w obliczu śmierci pamięta o tym, by zachowywać się godnie i właściwie. To także mężny i doświadczony wojownik, który potrafi zabijać w walce swoich przeciwników, by jego ojczyzna pozostała bezpieczna. Zachowanie Rolanda jest tak wzorcowe, że po śmierci jego dusza od razu zostaje wzięta do nieba. Jego życie stało się wzorem dla innych i posłużyło potem do promowania takiego wzorca zachowania, walki oraz dobrej śmierci. Roland nie złamał żadnej z ośmiu cnót, które obowiązywały prawdziwego rycerza.
