„Potop” Henryka Sienkiewicza jest drugą częścią słynnej trylogii. We wszystkich tomach pojawiają się postaci, które są bohaterami więcej niż jednej historii. Jedną z nich jest Jan Skrzetuski – najważniejsza osoba w powieści „Ogniem i mieczem” – który pojawia się także w „Potopie”.
Charakterystyka Jana Skrzetuskiego
Jan Skrzetuski często opisywany jest jako jedna z najbardziej lubianych postaci spośród tych stworzonych przez Sienkiewicza. Stanowił on ideał rycerskości i patriotyzmu, prawdziwego szlachcica, który kocha swoją ojczyznę i broni jej w razie potrzeby. Pan Wołodyjowski wskazuje w „Potopie” jego postać Kmicicowi jak wzór do naśladowania.
W czasie akcji „Potopu” po Skrzetuskim widać już upływ czasu, ale wciąż można powiedzieć, że jest przystojnym mężczyzną. Bohater między innymi zaczął już siwieć. Inne postaci opisują go jako człowieka szlachetnego i uczciwego. Wraz z Heleną Kurcewiczówną doczekał się aż trójki dzieci. Gdy rozpoczął się potop szwedzki, Skrzetuski opuścił jednak swoją rodzinę, by bronić jej przed wrogiem.
Skrzetuski nie jest człowiekiem, który biernie czeka na rozwiązanie problemów. W przypadku, gdy jego ojczyzna znów musiała się bronić, Skrzetuski po raz kolejny aktywnie działał na rzecz pokonania wroga, tym razem w postaci Szwedów. To szlachcic idealny, szanujący tradycję, pobożny i waleczny. Wie, jakie ma obowiązki wobec kraju, który go wychował. Skrzetuski bardzo pilnował swojego zachowania i stosował się do konkretnego kodeksu moralnego, który temperował go, mimo iż szlachcic potrafił być porywczy.
Dla ludzi sobie bliskich Skrzetuski potrafił wiele poświęcić i uczynić wszystko, by im się przysłużyć. To wierny towarzysz pana Wołodyjowskiego oraz Zagłoby. Tak samo poświęcał się do ojczyzny i załamała go wieść o poddaniu się Wielkopolski. Był więc bardzo odważny i walczył o słuszną sprawę do samego końca, nawet jeśli inni z tego rezygnowali. Dlatego też Wołodyjowski pokazywał postać Skrzetuskiego Kmicicowi, by ten czerpał z niego przykład tego, jak powinien zachowywać się szlachcic. Równocześnie jednym z zarzutów wobec tego bohatera jest jego przesadna idealizacja.
Jan Skrzetuski jest więc osobą na wskroś dobrą, uczciwą, szlachetną i odważną. To prawdziwy szlachcic i patriota, który zawsze czyni to, co słuszne i staje w obronie swoich bliskich oraz ojczyzny, jeśli coś im grozi. Postać Skrzetuskiego miała inspirować innych do bycia tak dobrym człowiekiem jak on sam.