Tadeusz Różewicz to polski poeta, autor nie tylko wierszy, ale także dramatów, opowiadań i scenariuszy. Człowiek naznaczony wojną, należał do Armii Krajowej, gdzie walczył, jednocześnie pisząc wiersze i redagując wojenne czasopismo „Czyn Zbrojny”. Został odznaczony Medalem Wojska Polskiego i Krzyżem Armii Krajowej. Wiersz „List do ludożerców” ukazał się w tomiku „ Formy” w rzeczywistości powojennej, w 1958 roku.
List do ludożerców – analiza i środki stylistyczne
Utwór składa się z sześciu strof, a każda z nich, z różnej ilości wersów. Wersy nie posiadają takiej samej ilości sylab. Brak tu rymów oraz interpunkcji. Jest to wiersz wolny. Po wojnie Tadeusz Różewicz doszedł do wniosku, iż w literaturze powinny zajść pewne zmiany i nie ma już miejsca na tradycyjną formę pisania poezji. Zastosowanie interpunkcji i walory estetyczne tekstu nie mają dla niego znaczenia. Najważniejsze stało się przesłanie i interpretacja utworu. Taka budowa nazwana została wierszem różewiczowskim.
Podmiot liryczny zwraca się w utworze do tytułowych ludożerców, mamy zatem do czynienia z liryką inwokacji. Zastosowano apostrofy, czyli bezpośrednie zwroty, np. „ Kochani ludożercy”. To wyrażenie jest także powtórzeniem w wierszu, ponieważ rozpoczyna co drugą strofę. W ostatniej strofie podmiot liryczny identyfikuje się ze społeczeństwem do którego się zwraca, używa czasowników w pierwszej osobie liczby mnogiej„ nie zjadajmy się”.
Zastosowano tu liczne środki stylistyczne, między innymi epitety „wolne miejsce”, „ przedziale kolejowym”, metafory, np. „ poczekajcie chwilę nie depczcie słabszych” oraz wyliczenia, np. „ mój włos”, „ mój żołądek” „ moja żona”. W utworze znajdziemy także eufemizm, czyli wyrażenie użyte zastępczo, aby zapobiec wykorzystania słów nieprzyzwoitych, dosadnych : „inni ludzie też mają dwie nogi i siedzenie”. Ciekawym zabiegiem jest zastosowanie, oksymoronu, czyli słów o przeciwstawnym wydźwięku„ kochani ludożercy”. Można więc wywnioskować, że odczucia osoby mówiącej wobec tytułowych „ludożerców” są mieszane i niejednoznaczne.
List do ludożerców – interpretacja wiersza
Podmiot liryczny – nauczyciel
Tytułowi ludożercy, do których zwraca się podmiot liryczny, są społeczeństwem egoistów, którzy nie pomagają sobie nawzajem. Za pomocą związku frazeologicznego „ nie patrzcie wilkiem” zwraca uwagę na wzajemną wrogość i niechęć. Podmiot liryczny jest pełen empatii, dostrzega potrzeby drugiego człowieka i wytyka brak kultury i uprzejmości „ludożercom”.
Opisuje scenę w przedziale kolejowym, kiedy ktoś pyta o wolne miesjce. Inni ludzie są poirytowani i nie rozumieją, że ktoś inny również chce spędzić swoją podróży wygodnie. Podkreśla, że ludzi jest bardzo dużo, nie możemy uważać siebie za pępek świata. Każdy z nas ma swoje potrzeby, pragnienia i nie tylko nasze własne „ja” liczy się w społeczeństwie.
Osoba mówiąca przyjmuje wręcz postawę nauczyciela, który wytyka błędy i nieodpowiednie zachowania. Poucza, że nie wolno być samolubnym i skupiać się na tym co „ moje”. Skupianie się wyłącznie na własnym zdaniu jest złe. Poprzez zastosowanie słów „ nie mówcie odwróceni tyłem” zwraca uwagę na problem mówienia od niechcenia, mówienia do siebie bez szacunku, rzucania słów przez ramię.
Podmiot liryczny – ludożerca
W ostatniej strofie podmiot liryczny, zwraca się do adresatów słowami „nie zjadajmy siebie nawzajem”. To znaczy ze chce zlikwidować dystans między sobą, a tytułowymi „ ludożercami”. Utożsamia się z nimi – staje się jednym z nich. Odczuwa przynależność do grupy, którą wcześniej moralizował. Czuje się częścią społeczności, której wiele zachować potępia i stara się je zmienić.
Odnosząc się do historii i czasów powstania utworu, tzn. lat 50tych, po zakończeniu II wojny światowej, możemy stwierdzić że tytułowi ludożercy to obywatele, którzy przeżyli czas wojny. Rzeczywistość, w której musieli przeżyć zmieniła ich i podejście do świata. Nauczyli się walczyć o przetrwanie i troszczyć się tylko o siebie. Są egoistami, ponieważ wojna pozbawiła ich wielu ludzkich zachowań, a utrwaliła niektóre najgorsze i prymitywne. Można powiedzieć, że za podmiotem lirycznych kryje się sam autor wiersza, który przeżył wojnę i stara się odnaleźć w tej rzeczywistości.
Podsumowanie
Tadeusz Różewicz w swojej twórczości, szczególnie powojennej często porusza problemy społeczne i wytyka nieprawidłowe zachownia ludzi. Opisuje odwrócenie wartości po traumatycznych wydarzeniach, z którymi wielu musiało się zmierzyć. „List do ludożerców” jest apelem do ludzi, o wykazanie się większym zrozumieniem, empatią wobec innych. Jest to z pewnością utwór ponadczasowy, aktualny nawet dziś. W codziennym biegu i w wyniku różnych doświadczeń, dbamy tylko o własne „ja” zapominając, że nie jesteśmy sami i nie tylko my chcemy spełnić swoje potrzeby i pragnienia. Brak w nas zrozumienia i szacunku do innych. Bezinteresowana pomoc, zainteresowanie drugim człowiekiem, troska, to cechy którymi można opisac nielicznych. Tadeusz Rożewicz wytyka złe zachowania,ale równocześnie nie stawia się ponad innych, wręcz przeciwnie, utożsamia się ze społeczeństwem i starta się wpłynąć na jego zachowania.