Tadeusz Różewicz, autor wiersza Lament, należał do pokolenia Kolumbów. Bolesne wydarzenia związane z II Wojną Światową, z którymi przyszło mu się mierzyć utrwalał za pomocą poezji. W wyniku czego powstało wiele dzieł, które zmuszają odbiorcę do zadumy i refleksji. Cechą charakterystyczną dla poezji Różewicza, a także innych poetów należących do pokolenia Kolumbów, jest przedstawienie podmiotu psychicznego, który pomimo fizycznego przetrwania okresu wojny, został całkowicie zniszczony psychicznie.
Lament – analiza utworu
Zgodnie z tytułem utwór ten przybiera formę lamentu, jest to dookreślenie gatunku literackiego, a także sytuacji lirycznej utworu. Podmiot liryczny jest mężczyzną, który zwraca się do adresata z prośbą o wysłuchanie, a następnie przeprowadza spowiedź w formie monologu. Utwór rozpoczęty jest więc apostrofą.
Wiersz zbudowany jest z pięciu nieregularnych zwrotek, ponadto jest to wiersz biały, ponieważ nie występują w nim rymy. Różewicz zrezygnował również z zastosowania interpunkcji, jedynym wyjątkiem są kropki na końcu niektórych zwrotek.
Autor zastosował liczne epitety, które wpływają na plastyczność opisu – „białe piersi kobiet”, „krok elastyczny”. W utworze spotkać możemy także porównania – „jestem narzędziem / tak ślepym jak miecz / w dłoni kata”. Jest to celowy zabieg, przy pomocy którego „spowiedź” podmiotu lirycznego zyskuje znaczącego i przejmującego dramatyzmu. Spotykamy się również z metaforami, które uzupełniają plastyczny opis dodając dodatkowych odczuć i wpływając na emocje odbiorcy dzieła („puch nad słodką wargą”, śmiech cherubiński”).
Lament – interpretacja utworu
Wiersz Lament Tadeusza Różewicza powstał w wyniku koszmarnych wydarzeń, z jakimi przyszło się mierzyć poecie. Dwudziestoletni Różewicz był świadkiem dramatu ludzkiego, jakim był czas II Wojny Światowej. Wydarzenia te odcisnęły piętno na poecie, stały się również swoistą inspiracją do tworzenia w nurcie związanym z poezją wojenną. Lament jest refleksją podmiotu lirycznego, która przedstawiona jest w formie monologu, nad kruchością i słabością ludzkiego ciała, po przeżyciu wojny.
Podmiot twierdzi, że pomimo tego, że wygląda na młodego i pełnego życia, tak naprawdę jest wrakiem człowieka. To, że udało mu się przetrwać fizycznie, nie równa się z tym, że przetrwała również jego psychika. Zdaniem podmiotu lirycznego jest on współwinny zbrodni, chociaż wie, że był narzędziem, kierowaną marionetką w rękach zbrodni. Czuje jednak, że ma na rękach krew niewinnych ludzi. Wymierza on w swoim kierunku bardzo surowe oceny.
Podmiot zauważa również jak wielki wpływ na jego psychikę miała dokonana zbrodnia. Czuje, że dosłownie go postarzyła i zbliża go do śmierci, pomimo młodego wieku. Targany wyrzutami sumienia w ostatniej zwrotce wiersza, podmiot liryczny wyrzeka się prawd wiary – „nie wierzę w przemianę wody w wino / nie wierzę w grzechów odpuszczenie /nie wierzę w ciała zmartwychwstanie”. W wyniku okrutnych wydarzeń z jakimi spotkał sie podmiot liryczny, nie jest on już w stanie uwierzyć w Boga, który nie zareagował, gdy człowiek potrzebował go najbardziej.
Pokolenie Kolumbów
Pokolenie Kolumbów to pokolenie artystów literackich, dla których okres wchodzenia w dorosłość przypadał na lata II Wojny Światowej, co w ogromnym stopniu wpłynęło na ukształtowanie ich twórczości. Oprócz Tadeusza Różewicza, innymi przedstawicielami pokolenia Kolumbów był Gustaw Herling-Gruziński, a także Krzysztof Kamil Baczyński i Tadeusz Gajcy. Nazwa pokolenia pochodzi od tytułu powieści Kolumbowie. Rocznik 20. Romana Bratnego.
