Julian Tuwim jest jednym z najpopularniejszych literatów dwudziestolecia międzywojennego oraz współzałożycielem grupy poetyckiej „Skamander”, z którą kojarzymy dziś wielu wybitnych twórców. Pisał bardzo różnorodne utwory – od tekstów kabaretowych, wierszy dla dzieci, czy pism satyrycznych, po poezję z wykorzystaniem licznych neologizmów, języka potocznego i wulgaryzmów. Wiersz „Czereśnie” jest natomiast przykładem literackiego impresjonizmu.
Czereśnie – analiza i środki stylistyczne
Wiersz „Czereśnie” Juliana Tuwima składa się z trzech czterowersowych strof. Pojawiają się tu nieregularne rymy w układzie krzyżowym i parzystym.
Podmiot liryczny ujawnia swoją obecność za pomocą czasownika w pierwszej osobie liczby pojedynczej „rwałem”. Jest to mężczyzna, który rozkoszuje się sielankowością i pięknem natury podczas zrywania czereśni. Z opisu otoczenia wynika, że jest osobą raczej dojrzałą, spokojną, która potrafi dostrzec i docenić uroki przyrody.
Wiersz jest przykładem poezji impresjonistycznej. Charakteryzuje się ona opisem doznań podmiotu lirycznego, jego przeżyć i obserwacji, a także poznania świata za pomocą zmysłów. Skupia się na subiektywnych odczuciach osoby mówiącej. Przedstawiona sytuacja przypomina impresjonistyczny, barwny obraz.
W utworze pojawia się wiele środków stylistycznych, między innymi epitety, np.: „plamki słońca”, „soczystej trawie” oraz powtórzenia :„czereśnie”, „zwieszały się omdlewając”. Pojawia się tu również wyliczenie : „W ogrodzie było ćwierkliwie, Słonecznie, rośnie i wcześnie”. Za sprawą personifikacji elementy natury zyskują ludzkie cechy, np.: „Gałęzie […] Zwieszały się omdlewając”. Zauważymy również porównanie : „Gałęzie, jak opryskane Dojrzałą wiśni jagodą”. Na intonację utworu wpływają przerzutnie, czyli przeniesienie części zdania/wypowiedzi do następnego wersu.
Czereśnie – interpretacja utworu
Zachwyt naturą
Podmiot liryczny wspomina poranne zbiory czereśni. Zdecydowanie była to dla niego chwila relaksu i bliskości z naturą, która daje ukojenie i poczucie harmonii. Opisuje zjawiska, na które większość ludzi nie zwróciłoby nawet uwagi. Skupia się na każdym elemencie – kolorze trawy i owoców, grze światła, lustrze wody.
Taki opis subiektywnych obserwacji, skupianie się na barwie, wydźwięku utworu i odejście od sztywnych reguł świadczy o tym, ze utwór „Czereśnie” należy do impresjonizmu. Panuje tu niezwykle sielska atmosfera. Jest błogo, cicho, spokojnie – można wsłuchać się w śpiew ptaków. Podmiot liryczny zdaje się napawać tym momentem. Nie ma w nim tęsknoty za zgiełkiem miasta, za ludźmi. Wydaje się jakby tonąć w tym błogim spokoju.
Osoba mówiąca traktuje naturę jak żywą istotę, nadaje jej ludzkie cechy, co oznacza, że najwyraźniej ma ona ogromne znaczenie w życiu mężczyzny, jest mu niesamowicie bliska, kocha się nią otaczać.
Alegoria dojrzałości
Nie jest trudno zauważyć, że drzewo opisane w utworze jest wręcz zmęczone ciężarem swych owoców. Wydało je i teraz aż ugina swoje gałęzie, co wygląda jakby omdlewało. Przypomina to widok rodzica, który jest bardzo zmęczony całodniową opieką nad swymi pociechami, które musi nosić i które trzymają się go kurczowo.
Drzewo od wieków jest symbolem życia, płodności i alegorią człowieka. Zatem dorosłe, bujne drzewo, które wydało owoce, może być tu alegorią dojrzałości i macierzyństwa. Wówczas cały utwór nabiera głębszego znaczenia. Z jednej strony podmiot liryczny wspomina wspaniały czas spędzony na łonie natury, podczas zbioru czereśni.
Z drugiej strony może być to mężczyzna, który w bardzo metaforyczny sposób wspomina czas kiedy dzieci były maleńkie, a człowiek znosił ciągłe zmęczenie i ciężar, po to, aby jak najlepiej się nimi zaopiekować i aby wyrosły z nich „jak najlepsze owoce”. Drzewo to również symbol domu, rodzinnych stron. Nie bez powodu porównuje się więc impresjonizm literacki do malarskiego – oba dają szerokie możliwości interpretacji i subiektywnych odczuć.
Podsumowanie
Julian Tuwim słynął z sięgania po rozmaite nurty literackie i różnorodną tematykę. Tym razem jego wiersz „Czereśnie” jest wyrazem sielankowości, kontemplacji, zachwytu naturą. Należy do impresjonizmu, który w niezwykły sposób przedstawia osobiste odczucia podmiotu lirycznego. Osoba mówiąca w utworze wspomina poranne zbiory czereśni. Towarzyszące temu wydarzeniu piękne zjawiska przyrodnicze koją zmysły i dają spokój oraz poczucie harmonii. Owocowe drzewo opisywane w wierszu może być jednak alegorią ludzkiej dojrzałości, macierzyństwa, trudów rodzicielstwa. W lecie swojego życia zakładamy rodziny, a następnie zmęczeni marzymy o odpoczynku, jak drzewo, które aż ugina się od ciężaru swych owoców. Nie dowiemy się co na myśli miał autor utworu, ale zdecydowanie pozostawia nam on szerokie pole do własnej interpretacji.