Wisława Szymborska to jedna z najpopularniejszych poetek w historii polski. To jedna z dwóch kobiet (obok Olgi Tokarczuk), która zdobyła Nagrodę Nobla w dziedzinie literackiej. Utwory Szymborskiej w dość przystępny, nieskomplikowany językowo i dosadny sposób opisuje istotę przemijania, różnych emocji i zjawisk, które pojawiają się w życiu każdego z nas. Kilka swoich wierszy poświęca tematyce tworzenia wierszy, pasji. Jeden z nich nosi tytuł „Pomysł”.
Pomysł – analiza i środki stylistyczne
Wiersz „Pomysł” Wisławy Szymborskiej ma budowę stychiczną, tzn. że brak mu podziału na strofy, jest napisany tekstem ciągłym. Składa się z trzydziestu czterech wersów. W wierszu brakuje rymów, zastosowano natomiast refren, czyli powtarzający się wers (tu pięciokrotnie), który wpływa na intonację i melodyczność utworu: „Na co on szeptem kilka słów na ucho”. Pod koniec utworu pojawia się podobne zdanie, jednak w nieco zmienionej formie: „Na co on westchnął tylko”. Wiersz przypomina dialog, mamy tu przytoczone wręcz konkretne wypowiedzi osoby mówiącej i drugiego bohatera – pomysłu na wiersz (zastosowano uosobienie).
Podmiot liryczny zdradza swoją obecność za pomocą odpowiednich zaimków i czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej, np. „mi”, „mówię”. Jest poetą, który prowadzi dyskusje z własną weną twórczą, pomysłem, inspiracją. Ze względu na charakter utworu i zainteresowania osoby mówiącej, możemy przyjąć, że stoi za nią sama autorka utworu.
Pojawia się tu wiele środków stylistycznych, między innymi wspomniane już uosobienie, ale także metafory, np.: „Od dawna już te sprawy leżą mi na sercu”. Zastosowano również powtórzenia (chociażby wspomniany wcześniej refren) i anaforę „i zaczął znikać/ i znikł”. Znajdziemy też apostrofę „zostań, pogadamy”.
Pomysł – interpretacja utworu
Wewnętrzne rozterki artysty
Podmiot liryczny utworu prowadzi dialog z pomysłem na wiersz, choć tak naprawdę wygląda to zupełnie tak, jakby był rozdarty i dyskutował sam ze swoim umysłem. Z jednej strony ma pomysł, wenę i chce coś stworzyć. Z drugiej jednak strony wie, że jego praca najprawdopodobniej trafi do kosza. Brak mu wiary we własne umiejętności i talent. Wie, że mógłby napisać coś wspaniałego, pomysłowego, ale samokrytyka i surowa, chłodna ocena własnego talentu niweczy wszelkie próby.
To przejaw perfekcjonizmu, wręcz skrajnego. Kiedy utwór nie jest dla poety idealny, taki jak sobie wymarzył i nie spełnia jego wszelkich oczekiwań – nie wychodzi na światło dzienne. To domena ludzi, którzy mają zbyt wysokie oczekiwania względem siebie. Nadmierny perfekcjonizm często dotyka ludzi ogromnie utalentowanych, którzy sami stawiają sobie wysoką poprzeczkę.
Istota rywalizacji
Podczas dyskusji z wewnętrznym artyzmem, podmiot liryczny zauważa, że jest mnóstwo innych wspaniałych i wybitnych poetów. To środowisko, które często zazdrości sobie sukcesów, a także utworów, nawet tych słabszych, ponieważ mimo wszystko trafiły w ręce odbiorców. Taka rywalizacja i hermetyczne środowisko wpływają motywująco i popychają człowieka do samodoskonalenia. Jednocześnie potrafią podciąć skrzydła, odebrać wiarę w siebie. To oznacza, że pisanie wierszy jest ciężką pracą. Nie wystarczy tylko dobry pomysł, talent i wena twórcza. Takie zajęcie wymaga samodyscypliny i pracy samemu ze sobą. Pomysł przychodzi zupełnie niespodziewanie, nawet podczas zwyczajnego dnia i parzenia kawy. Cała sztuka polega na tym, aby umiejętnie go wykorzystać i zrobić pierwszy krok – sięgnąć po pióro i kartkę papieru.
Podmiot liryczny przełamuje pewien stereotyp, że artysta to osoba ze skłonnościami narcystycznymi i przeświadczeniem o własnej wielkości. Tak naprawdę bycie kimś, kto ubiera refleksje i emocje w słowa nie jest proste. To ludzi jeszcze bardziej uważni, wrażliwi i przeżywający wszystko w wyjątkowy sposób. Pomysł przedstawiony w utworze szybko znika, a poetka traci okazję na jego wykorzystanie. Zatem wena twórcza jest impulsem, która pojawia się rzadko i na chwilę.
Podsumowanie
Wiersz „Pomysł” Wisławy Szymborskiej przedstawia trudy związane z procesem pisania wierszy. Pomysł i wena przychodzą nagle i są chwilowe, ulotne. Czasem ciężkie doświadczenia życiowe, niska samoocena i brak wiary w swoje umiejętności potrafią podciąć skrzydła artysty. Między poetami panuje rywalizacja i zazdrość, nawet o dzieła, których nie można zaliczyć do tych wybitnych.
Utwór przełamuje stereotyp artysty megalomana. To ludzie wrażliwi, analizujący i przeżywający wszystkie potknięcia w szczególnie emocjonalny sposób. Poetycka rozmowa twórcy z pomysłem, jest metaforą walki samego ze sobą i rozterek we własnym umyśle. Jesteśmy dla siebie najsurowszym krytykiem, największym motorem napędowym i najlepszym motywatorem do dzialania.