“Tango” to dramat Sławomira Mrożka, który po raz pierwszy opublikowany został w czasopiśmie literacko-artystycznym “Dialog” w roku 1964. Wystawiono go po raz pierwszy rok później w Bydgoszczy. “Tango” to właściwie dramat rodzinny, który opisuje walkę pokoleń, różnice między nimi i bunt, który jest ich efektem. “tango” jest też opowieścią o odwróconym porządku, w którym to pokolenie dzieci pragnie wrócić do konserwatywnych wartości, na przekór awangardowym rodzicom. W tekście wyróżnić można wiele istotnych motywów literackich.
Motyw buntu
W opowieściach o konflikcie pokoleń bardzo często pojawia się motyw buntu i tak jest też u Mrożka. Jest to jednak bunt odwrócony – syn, Artur, chciałby wrócić do konserwatywnych wartości, a jego rodzice – Eleonora i Stomil – są według niego zbyt awangardowi. Bunt jest czymś, co towarzyszy każdemu pokoleniu, dlatego wspominają go z czasów swojej młodości także Stomil i Eleonora. Mówią o nim jak o uwolnieniu, rewolucji, która wyzwoliła ich z dawnego, ograniczającego porządku. Jednak ich sprzeciw wobec rzeczywistości sprawił, że zniknęły wszelkie normy moralne, a ich syn z goryczą stwierdza, że nie zostało już dla niego nic, wobec czego mógłby się buntować. Dlatego swoją niezgodę przenosi na postaci rodziców i to wobec nich Artur się buntuje. Wydawać by się mogło, że bunt Artura nie jest motywowany prawdziwym pragnieniem zmian, tylko raczej poczuciem, że każde kolejne pokolenie musi się czemuś przeciwstawiać.
Motyw rodziny
Ponieważ “Tango” jest dramatem rodzinnym, to kolejnym istotnym motywem, jaki można w nim odnaleźć, jest rodzina. Składa się ona w tym przypadku ze zbuntowanego Artura, jego awangardowych rodziców, babci, narzeczonej Artura – Ali oraz prostaka Edka, z którym Eleonora ma jawny romans. W rodzinie tej już dawno przestały obowiązywać jakiekolwiek zasady moralne, wszystko postawione jest na głowie, Stomil – jako pan domu – nic z tym nie robi, co doprowadza tylko do rozpaczy Artura, który w tym wszystkim chce zachować pewną normalność. Jego rodzice nie zachowują się zgodnie ze swoją rolą, nie są dla syna autorytetem, jego babcia również nie zachowuje się stosownie do swojego wieku. W domu rodzinnym panuje bałagan, którym właściwie nikt z obecnych nie przejmuje się. To syn w tej sytuacji próbuje zapanować nad rodziną i okiełznać panujący w niej chaos. Role są więc tutaj po raz kolejny odwrócone.
Motyw przemiany
Motyw przemiany jest czymś, co próbuje na rodzinie wymusić Artur, który rozpaczliwie pragnie przywrócenia jakiegokolwiek porządku. Udaje mu się przekonać Stomila do zmiany piżamy na garnitur, a babcię do założenia ubrań dostosowanych do jej wieku. Są to jednak tylko zmiany powierzchowne i kosmetyczne – Arturowi na chwilę udaje się przebrać rodziców w stroje odpowiadające ich rolom, ale są to zaledwie kostiumy, ponieważ ich mentalność nie zmienia się. Przebrani i doprowadzeni do porządku przez Artura w istocie w środku są wciąż tymi samymi osobami. Gdy tylko Artur ginie, sytuacja w domu wraca do poprzedniego stanu, ponieważ to, co udało mu się osiągnąć, nie było prawdziwą rewolucją, a zaledwie zmianą dekoracji.
Motyw artysty
Motyw artysty jest tu wykorzystany do kreacji postaci awangardowych, wyróżniających się i zmieniających rzeczywistość. Artystą jest więc w dramacie Stomil, do którego Artur ma pretensje, że tacy ludzie jak on zachwiali fundamentami świata. Stomil zgadza się z tym – w młodości łamał wszelkie normy moralne i etyczne, nic nie robił sobie z konwenansów. Artyści są więc grupą, która ma realny wpływ na wygląd rzeczywistości, jednak w oczach Artura doprowadzili raczej do jej zniekształcenia niż do poprawy. Ignorowanie zasad prowadzi do niebezpiecznych sytuacji, czego skutkiem na przykład jest romans Eleonory z osobą pochodzącą z plebsu, czyli Edkiem. Jest to w oczach Artura naruszenie zasad obowiązujących w jego świecie i może mieć katastrofalne skutki. Artur wierzy w ustalony porządek świata, który ma trzymać rzeczywistość w ryzach.
Motyw tańca
Motyw tańca jest powiązany z tytułem “Tanga”. Stomil i Edek tańczą tango „La Cumparsita” nad ciałem Artura, który zginął w walce z Edkiem. Artur rzucił się na niego, gdy dowiedział się, że Edek jest kochankiem jego narzeczonej, nie miał jednak z nim żadnych szans. Tango to jest triumfem siły fizycznej, wygraną ludzi z nizin i obrazuje stan polskiego społeczeństwa w czasach PRL-u. Taniec jest także nawiązaniem do “Wesela” Wyspiańskiego, gdzie również ma miejsce hipnotyczny, chocholi taniec, który jest komentarzem do kondycji ówczesnego społeczeństwa polskiego.
Motyw rewolucji
W “Tangu” zaprezentowana jest odwrócona rewolucja. Nie ma ona bowiem walczyć o postęp, rozwój i miejsce dla nowego. Rewolucja, której pragnie Artur, ma przywrócić światu stary, lepszy porządek, który zniszczyło poprzednie pokolenie. Jego reprezentantami są Stomil i Eleonora, przeciwko którym buntuje się Artur. Jest on także reprezentantem pewnych wartości, normalności i świata pełnego ładu, którego nie potrafili utrzymać jego rodzice. Rewolucja według Artura jest więc rewolucją o charakterze obyczajowym, która ma naprawić zniekształconą rzeczywistość.