Na czym polega ekspresywna funkcja języka?

Funkcja ekspresywna języka sprawia, że treść jest barwniejsza i ciekawsza. Stosowanie zwrotów i słów o zabarwieniu emocjonalnym powoduje, że wypowiedź przyciąga uwagę słuchacza, a dzieło należące do literatury pięknej ma wyższą wartość artystyczną. Funkcja ekspresywna znajduje zastosowanie zarówno na co dzień w mowie potocznej, jak i w twórczości prozaików, poetów i dramaturgów. 

Funkcja ekspresywna języka – co to jest?

Ekspresywna funkcja języka pomaga osiągnąć pewne cele w wypowiedziach ustnych i pisemnych. Główną rolę w ekspresyjnej funkcji języka polskiego pełnią słowa i wyrażenia, które mówią o uczuciach i przeżyciach autora. Treści o emocjonalnym zabarwieniu można spotkać niemalże w każdym gatunku literackim. Pojawiają się w wierszach z każdej epoki, literaturze pięknej, powieściach psychologicznych, fantastycznych, baśniach itd. Nie znajdzie się jej jedynie w typowo informacyjnych treściach, np. notatkach prasowych, podręcznikach szkolnych. Funkcja ekspresywna w ograniczonym zakresie występuje też w literaturze faktu, np. w autobiografii, gdy autor nawiązuje do swoich wewnętrznych odczuć lub w reportażach, w których pojawiają się elementy beletrystyczne (np. urozmaicające treść, lecz niezmieniające jej sensu fikcyjne dialogi pomiędzy prawdziwymi bohaterami).

Funkcja ekspresywna języka – cechy

Podstawowym elementem w treściach ekspresywnych są epitety. Dzięki nim autor wskazuje swój stosunek  do różnych osób, zdarzeń i przedmiotów. Autor może dowolnie dobierać określenia, by wzbudzić w odbiorcy wybrane odczucia. Tę samą kobietę jeden autor może opisać jako „piękną” i „smukłą”, z kolei inny jako „wątłą” i „mizerną”, oddając tym samym swój stosunek do jej urody.

Dzięki zdrobnieniom i pozytywnie nacechowanych przymiotnikom wzbudza sympatię do zwierząt lub dzieci. Z kolei stosowanie pogardliwych określeń np. w stosunku do narodowości lub zachowań wykazuje jego dezaprobatę. Pejoratywne znaczenie ma choćby określenie „bachor”, które autor może umieścić w treści, by opisać rażące naruszenie norm społecznych przez niegrzeczne dziecko. Z kolei określenie „bobasek” wykazuje jego pozytywny stosunek do niemowlęcia.

W funkcji ekspresywnej często używa się zaimków w pierwszej osobie liczby pojedynczej, które wskazują na osobisty stosunek do czegoś. Wrażenia typu „moje ulubione danie” lub „mój najgorszy dzień” podkreślają odczucia autora i subiektywny charakter wyrażenia. Emocjonalny stosunek podkreślają również wykrzyknienia. Mogą to być zarówno zdania, w  które kończą się wykrzyknikiem, jak i wyrażenia takie jak: „och”, „fu”, „ble”, które podkreślają emocjonalny ładunek treści.

W ekspresywnych utworach literackich mogą pojawić się obelgi. Określenia takie jak: „idiota”, „głupek” bądź „grubas” występują nawet w literaturze pięknej i służą wskazaniu negatywnego stosunku autora do danej postaci. Z kolei czasowniki „ględzić”,”żreć” lub „gapić się” mogą wskazywać na zachowanie, które według autora jest nieakceptowalne. Odczucia można dodatkowo podkreślić poprzez określenia wzmacniające czasowniki, np. „uporczywie gapiła się w mężczyznę naprzeciwko”. W ten sposób autor wskazuje, dlaczego jakieś zachowanie było męczące i nieodpowiednie w jego opinii.

Funkcja ekspresywna języka – przykłady

Jest wiele przykładów zastosowania funkcji ekspresywnej języka. Można spotkać je w codziennych rozmowach, gdy opisuje się swoje wrażenia z wycieczek, zakupów, bądź pracy. Ekspresywny język służy do opisywania własnych odczuć i opinii, dlatego nie musi odpowiadać odczuciom innych osób. Ponadto nie wymaga się w nim obiektywności i przedstawiania samych informacji. Przykładami funkcji ekspresywnej są zdania:

„Uwielbiam, jak nosisz tę sukienkę.”
„Nie lubię książek historycznych.”
„Widziałem świetnie auto. Chciałbym je kupić.”
„Och, co to za paskudztwo!”

Funkcja ekspresywna języka znajduje zastosowanie w przemówieniach. Może służyć m.in. do celów propagandowych, w których pojawia się obok treści perswazyjnych. Emocjonalnie nacechowane treści są powszechne w poezji. Maria Pawlikowska-Jasnorzewska o swoich uczuciach pisała w wierszu „Miłość„:

„Nie wi­dzia­łam cię już od mie­sią­ca.
I nic. Je­stem może bled­sza,
tro­chę śpią­ca, tro­chę bar­dziej mil­czą­ca,
lecz moż­na żyć bez po­wie­trza!”