Ałuszta w dzień to jedenasty w kolejności sonet ze zbioru Sonety Krymskie autorstwa Adama Mickiewicza. Został on zainspirowany zwiedzaniem przez poetę Ałuszty – nadmorskiego miasta na półwyspie Krymskim.
Ałuszta w dzień – wstęp do analizy i interpretacji
W tym sonecie autor nie skupia się jednak na zabytkach znajdujących się w mieście czy na ludziach przebywających w nim. Zamiast tego opisuje piękno orientalnej przyrody. Według niektórych klasyfikacji Ałuszta w dzień to jeden z czterech sonetów opisujących podróż po krymskim wybrzeżu. Pozostałymi trzema są poprzedzający sonet Bajdary oraz następne w kolejności Ałuszta w nocy oraz Czatyrdah. Jest to także pierwszy z trzech sonetów wyłącznie opisowych. Pozostałe dwa to sonet dwunasty i trzynasty.
Z kontekstu biograficznego wiemy, że podczas swojej podróży po Krymie Adam Mickiewicz przebywał na wygnaniu – była to kara nałożona na niego w wyniku procesu filomatów i filaretów. Podróż po półwyspie zachwycała poetę, znaczny wpływ na jego dzieło miała styczność z nową kulturą, religią i krajobrazami.
Ałuszta w dzień – analiza utworu
Ałuszta w dzień to sonet – utwór liryczny o określonej budowie i kompozycji. Całość składa się z czternastu wersów, które podzielone zostały na dwie czterowersowe strofy i trzy trójwiersze. Zgodnie z gatunkiem, każda część utworu powinna spełniać określoną rolę – zwrotki mają za zadanie wprowadzić odbiorcę w sytuację liryczną, nadawać klimatu ale także podkreślać końcową pointę, która powinna znajdować się w ostatnich dwóch trójwierszach.
Warto znać te zasady, aby zauważyć szereg odstępstw, jakich dopuścił się autor. Sonet jest wyłącznie opisowy, nie ma w nim końcowej konkluzji na temat całego utworu. Podmiot liryczny nie ujawnia się, jest to czysta liryka opisowa. Autor jednak zastosował się do reszty zasad dotyczących budowy sonetu, dlatego wiersz posiada stały układ rymów – w pierwszych dwóch zwrotkach schemat abba i abba tworzy rymy okalające. W ostatnich dwóch trójwierszach budowa rymów cdc i dcd wskazuje na układ krzyżowy. Całość została napisana charakterystycznym trzynastozgłoskowcem.
Warto zwrócić uwagę na środki stylistyczne, które autor zastosował opisując przyrodę i krajobraz Ałuszty. Znamienne jest tutaj użycie wielu orientalizmów – wyrazów zaczerpniętych i nawiązujących do wschodniej kultury, religii czy mitologii. Nadają one egzotycznego klimatu i pozwalają na dokładniejsze oddanie krymskiego krajobrazu.
Kwieciste metafory i porównania są również charakterystyczną oznaką wpływu kultury wschodniej na twórczość autora – tego typu sposób wypowiedzi jest zauważalny u ludzi oraz u innych poetów ze wschodu. W tekście występują epitety mające na celu ubogacić opis, nadać mu sielskiego, spokojnego klimatu. Autor zamieścił w wierszu także wyrazy dźwiękonaśladowcze takie jak szumią, wre – one także dokładniej oddają sytuację liryczną w utworze. Użyte środki stylistyczne oddziałują na zmysły odbiorcy – nazywamy to synestezją.
Ałuszta w dzień – interpretacja utworu
Pierwsza strofa sonetu to opis gór Krymskich – Ałuszta leży w dolinie, toteż z perspektywy zwiedzającego miasto autora, góry roztaczające się nad miastem były wspaniałym widokiem. Wynurzają się one z mgły, czemu towarzyszy lekki szum traw. Widać zachwyt nad pięknym lasem mieniącym się kolorami. Druga strofa wprowadza nieco dynamiki: widoczny jest przelatujący nad łąką motyl – są one określone jako „latające kwiaty”. Jest ich na tyle dużo, że zdołały przykryć nieboskłon. Za nimi leci szarańcza – już nie tak piękna i kolorowa. Kontrast pomiędzy motylem a szarańczą może sprawiać wrażenie, że przyroda, chociaż momentami piękna i zachwycająca, może być także niebezpieczna – z łatwością wygra ona z człowiekiem.
Ostatnie dwa trójwiersze opisują morski krajobraz – gdzieniegdzie skały wystają z morza, następuje przypływ i odpływ. Woda migocze odbijając światło – to zjawisko porównane jest do błysku w oczach tygrysa. Może to stanowić nawiązanie do tego, jak groźna potrafi być natura mimo swojego uroku – w szczególności jeśli chodzi o żywioł, jakim jest woda. Przybierający na sile szum morza oznacza nadchodzącą nad lądem burzę. Dalej, na głębinie, morze jest spokojne. Tam znajduje się odpoczywające ptactwo.
Chociaż sonet jest pozbawiony końcowej konkluzji, to nadal możemy zaobserwować konkretny podział kompozycyjny. Pierwsze dwie strofy opowiadają o przyrodzie znajdującej się na lądzie. Ostatnie dwa trójwiersze to opis wodnego krajobrazu, pływów morskich i zwrócenie uwagi na możliwe niebezpieczeństwo ze strony wody. Możliwym jest, że autor zwraca uwagę na niebezpieczeństwo przyrody, ponieważ sam przeżył sztorm podczas swojego rejsu z Odessy na półwysep Krymski. Doświadczenie to opisał w sonecie Burza również znajdującym się w zbiorze Sonety Krymskie.
W sonecie Ałuszta w dzień szczególnie widoczny jest motyw natury. Autor szeroko opisał przyrodę miasta o charakterystycznym położeniu. Z jednej strony widać majestatyczne góry, z drugiej jest już morze. Zarówno natura na lądzie jak i ta związana z morzem jest piękna, jednak potencjalnie bardzo niebezpieczna.