„Bogurodzica” jest pieśnią nieznanego autora. Przez lata pełniła funkcję hymnu narodowego. Jej powstanie datuje się na koniec XIII lub początek XIV wieku. Jest to najstarsza znana, polska pieśń religijna.
Bogurodzica – analiza i środki stylistyczne
Utwór „Bogurodzica” jest pieśnią, czyli gatunkiem literackim poezji lirycznej, z początku zestawianym wyłącznie z muzyką. Najczęściej porusza ważne i pełne patosu tematy, takie jak: wydarzenia historyczne, religia, patriotyzm itp.
Pieśń „Bogurodzica” podzielono na 14 nieregularnych strof. Podmiot liryczny w utworze jest zbiorowy, wypowiada się jako ogół ludzi wierzących, np. „Słysz modlitwe, jąż nosimy”, „Zyszczy nam, spuści nam”. Pieśń ta należy zatem do liryki bezpośredniej, ale także inwokacyjnej, ponieważ występują tu bezpośrednie zwroty, w postaci apostrof, między innymi do Maryi : „twego syna Gospodzina matko zwolena, Maryja!”, do Adama „Adamie, ty boży kmieciu, Ty siedzisz u Boga [w] wiecu”, a także do Jezusa: „ Tegoż nas domieściż, Jezu Kryste miły”. W utworze wspomniany zostaje także Jan Chrzciciel „Twego dziela Krzciciela, bożycze”.
Pod względem stylistycznym pieśń ta jest bardzo rozbudowana. Dla współczesnego człowieka, wiele słów w utworze jest trudnych do zrozumienia, ponieważ został napisany językiem, którym posługiwano się wiele wieków temu. Dla nas te wyrazy są dziś archaizmami, np.: „sławiena”, „Człowieka pirwego”, „Haza nas huchowa ote wszego złego”. Wielokrotnie pojawia się słowo „Kyrielejson”, które jest nie tylko powtórzeniem, ale również refrenem. Pojawia się wiele epitetów, np. : „niebieskie siły”, „zbożny pobyt” oraz wyliczenie: „Była radość, była miłość, było widzenie tworca”.
Bogurodzica – interpretacja utworu
Pieśń jako modlitwa
„Bogurodzica” jest pieśnią, która ma formę modlitewną, błagalną. Zbiorowy podmiot liryczny zwraca się bezpośrednio do Maryi, która jest dla nich nie tylko matką Chrystusa, ale także wszystkich ludzi. Jest w oczach wierzących pośredniczką Boga na ziemi, przedstawicielem Jezusa. Pełni rolę opiekunki.
Wierni proszą o łaski przez wstawiennictwo Bogurodzicy. Maryja jest umiłowana przez Boga, została jego wybranką. Następnie podmiot liryczny zwraca się do Jezusa. Wierni proszą go, między innymi o zbawienie, za pośrednictwem orędownika – Jana Chrzciciela. Kierują także swoją uwagę, w stronę Adama, prosząc aby pomógł im dostać się do nieba i znaleźć się wśród aniołów. Modlitwa pełni funkcję porozumienia i wyrażenia swoich próśb do Boga, poprzez rozmowę z przytoczonymi w utworze postaciami.
Kontekst religijny i filozoficzny
Trzy z postaci pojawiające się w utworze – Maryja, Jezus Chrystus i Jan Chrzciciel, stanowią tak zwany wzorzec deesis, czyli triadę przedstawianą na ikonach chrześcijańskich. To bardzo częsta kompozycja, która pojawia się w kontekście wstawienniczym. Możemy zauważyć tu także filozofię świętego Tomasza z Akwinu. Polega ona na hierarchiczności bytów i gradacji form. Gdzie byty cielesne znajdują się najniżej w hierarchii, a Bóg stanowi byt najwyższy.