Jan Andrzej Morsztyn to jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej poezji barokowej. Wyróżniała się ona niezwykłym bogactwem środków stylistycznych, między innymi rozbudowanymi metaforami, porównaniami, czy gradacją, które miały na celu podkreślenie błyskotliwości i talentu poety. Zwykle pisano o tematyce miłosnej i towarzyskiej. Twórczości tamtego okresu towarzyszył nurt marinistyczny, który dążył do ułożenia kompozycji tekstu, opartej na wyszukanym pomyśle i w taki sposób, aby zakończenie było szokujące dla odbiorcy. Jednym z przykładów tego typu twórczości jest wiersz „Cuda miłości”.
Cuda miłości – budowa utworu i środki stylistyczne
W przypadku utworu „Cuda miłości” autor zastosował formę sonetu włoskiego. Składa się z on dwóch czterowersowych i dwóch trzywersowych strof. Pojawia się również tradycyjny podział na część opisową i filozoficzno-refleksyjną. W pierwszej i drugiej strofie zastosowano rymy okalające (abba abba), a w trzeciej i czwartej rymy o następującym układzie: cdc dcd.
Mamy do czynienia z przykładem liryki bezpośredniej, ponieważ podmiot liryczny zdradza swoją obecność za pomocą czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej, np.: „karmię”, napawam”. Jest to osoba zakochana, która opisuje jaki wpływ na człowieka ma uczucie miłości.
W sonecie pojawia się kilka środków stylistycznych, między innymi personifikacje, np.: „Karmię frasunkiem miłość i myśleniem”, „Napawam serce pychą z omamieniem, Pychę zmyślonym weselem z śmiałością”, metafory, np.: „Żądzę nadzieją karmię i gładkością”, czy antytezy, czyli figura słowna, która polega na zestawieniu dwóch przeciwstawnych elementów, np.: „Że i z tym o głód cudzy się staraniem Sam przy tej wszytkiej głód ponoszę strawie”. W utworze znalazły się również archaizmy, których obecność wynika z okresu jego powstania, np.: „wszytkiej”, „frasunkiem”, „zasię”.
Cuda miłości – interpretacja utworu
Nurt marinistyczny w sonecie
Nurt marinistyczny, który był niezwykle popularny w poezji barokowej, charakteryzował się elementem zaskoczenia i zaszokowania odbiorcy. Dzieje się tak i w przypadku utworu „Cuda miłości” Jana Andrzeja Morsztyna. Sam tytuł sonetu wskazuje na pochwałę zalet uczucia, jakim jest miłość. Można by pomyśleć, że podmiot liryczny będzie wychwalał wyłącznie pozytywne aspekty zakochania, ale nic bardziej mylnego.
Ku zaskoczeniu odbiorcy, utwór skupia się na poczuciu wiecznego głodu i braku zaspokojenia potrzeb człowieka, którego ogień miłości trawi od środka. Miłość przysparza wielu zmartwień i negatywnych odczuć. Nie jest to błogostan, a czas zmagań człowieka samego ze sobą i swoimi demonami, żądzą, nadzieją, podejrzliwością.
Istota prawdziwej miłości
Prawdziwa miłość niesie za sobą ogromny ciężar. Podmiot liryczny zwraca uwagę, że największa obawą zakochanej osoby jest to, czy druga połówka odwzajemnia jej uczucie. Radość przeplata się tu z niepokojem, nadzieja z rozczarowaniem, subtelność z ogniem i palącą żądzą.
Człowiek zakochany może być postrzegany jako szaleniec, a miłość odbiera mu rozum i zdolność trzeźwego myślenia oraz analizy sytuacji. Finalnie osoba mówiąca zauważa, że chęć rozpalenia ognia w swojej wybrance może spalić go samego od środka. Tak bardzo skupiał się na jej odczuciach, że jego własne emocje biorą górę, zawładnęły nim.
Podsumowanie
Utwór „Cuda miłości” opisuje stan zakochania w paradoksalny sposób. Uczucie które jest piękne, daje dużo nadziei, motywacji i chęci do życia, może równie szybko spalić człowieka i wyzwolić w nim najgorsze obawy oraz niepohamowane żądze. Sonet ten wpisuje się idealnie w nurt marinistyczny i typową barokową poezję dworską. Jednym z jej czołowych przedstawicieli w Polsce był autor utworu Jan Andrzej Morsztyn