„Dyskobol” to jeden z wierszy Kazimierza Wierzyńskiego, wchodzący w skład tomiku „Laur Olimpijski” z 1927 roku. Utwory zawarte w zbiorze nawiązują do tematyki sportu i Igrzysk Olimpijskich, a także związanych z nimi odczuć i pasji. Zaledwie rok później Kazimierz Wierzyński tomikiem tym zwyciężył w konkursie literackim IX Letnich Igrzysk Olimpijskich w Amsterdamie. Wbrew pozorom „Dyskobol” nie opisuje jedynie emocji sportowca związanych ze swoją dyscypliną i zawodami, ale nawiązuje też do egzystencji i możliwości, jakie stawia przed nami los.
Dyskobol – budowa wiersza i środki stylistyczne
Utwór „Dyskobol” Kazimierza Wierzyńskiego składa się z czterech czterowersowych strof. Pojawiają się w nim rymy krzyżowe (abab).
Podmiot liryczny zdradza swoją obecność za pomocą odpowiednich zaimków i czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej, np.: „mam”, „mój”, „wszczynam”. Mamy zatem do czynienia z przykładem liryki bezpośredniej. Podmiot liryczny jest sportowcem, dyskobolem.
Utwór jest dynamiczny głównie za sprawą nagromadzenia czasowników wzmagających ekspresję, np.: „To serce skute w złocistej obręczy Tętni i bije, i przyśpiesza stuk”. Pojawia się tu również kilka innych środków stylistycznych, miedzy innymi epitety, np.: „dukat połyskliwy”, „skaczący most”, metafory, np.: „Rzut, który światom wyolbrzymia płuca, Który wymierza gwiazdom wielkim wzrost”, porównania, np.: „Z placów na place jak pstrąg się przerzuca, Jak lotne przęsło, jak skaczący most”. W tekście zauważymy też anafory, np.: „Rzut mój”/ „Rzut”, powtórzenia, np.: „który”, „jak”, wyliczenia, np.: „Poza światami, za metami, w mgle”. Na intonację utworu wpływają liczne przerzutnie, czyli przeniesienie części wypowiedzi do kolejnego wersu.
Dyskobol – interpretacja wiersza
Sportowe emocje
Wiersz ten jest niezwykle dynamiczny. Jednak momentami szczegółowe opisy etapów rzutu dyskiem wydają się zatrzymać w bezruchu postać sportowca i pozwalają na bardzo dokładne przyjrzenie się pracy jego mięśni oraz trajektorii lotu dysku. Przywodzi to na myśl rzeźbę Myrona z V w p.n.e., o takiej samej nazwie: „Dyskobol”, która przedstawia atletę rzucającego dyskiem.
W utworze sportowiec traktuje swój rzut jako wielką niewiadomą. Nigdy nie wie, gdzie jego siła wyrzuci dysk, gdzie on wyląduje, czy osiągnie satysfakcjonujący wynik. Leci daleko w mgłę, poza pole widzenia atlety. Jest jak sztuka, która za sprawą energii sportowca daje zupełnie nowy, nieoczekiwany wynik.
Każdy rzut sprawia, że serce dyskobola bije mocniej, tętno przyspiesza. To daje mu adrenalinę, pobudza. Ze skupieniem śledzi trajektorię lotu, która według niego sięga nawet gwiazd. Co ciekawe, ani raz nie zwrócił uwagi na publiczność, rywali. Jest skupiony na sobie i swojej dyscyplinie.
Rozważania o możliwościach
Dysk przedstawiony w utworze jest jak dzieło naszych rak, wynik ciężkiej pracy, marzenie. Możemy je zasiać, wypuścić w świat. Obserwować, jak daleko nas zaprowadzą, jak dobrze się przyjmują i kiełkują na przyszłość. To także każda inwestycja, która może przynieść zysk lub stratę, zwycięstwo lub porażkę.
Dysk symbolizuje również możliwości które stoją przed nami otworem. Chociaż wiele osób podejmuje starania w jakiejś dziedzinie, to tylko garstka osiągnie sukces – zupełnie jak w sporcie. Zawody sportowe są metaforą samodyscypliny, wiary w swoje możliwości i ciężkiej pracy. Utwór stanowi zatem nie tylko opis rzutu dyskiem przez atletę. To także wstęp do rozważań na temat życia, sensu wykazywania inicjatywy, starań.
Tytułowy dyskobol czuje się herosem kiedy z ogromną siłą i prędkością wyrzuca z dłoni „połyskliwy dukat”. W swoich oczach staje się bohaterem o ponadludzkiej sile. Każdemu z nas wykonywanie pracy, którą kochamy i spełnianie się w pasji, dodaje skrzydeł. To coś, dzięki czemu czujemy że żyjemy, czujemy, że warto poświęcać się temu każdego dnia.
Wiersz przypomina także, że sukcesy mogą doprowadzić do samozachwytu, megalomanii. Dyskobol postrzega siebie jako herosa, co może być budującym, ale niezdrowym podejściem. W każdej dziedzinie życia należy zachować pokorę. Najgorsze jest zachłyśnięcie sukcesami i „spoczęcie na laurach”.
Podsumowanie
Wiersz „Dyskobol” Kazimierza Wierzyńskiego możemy interpretować na dwojaki sposób. Z jednej strony to opis odczuć sportowca rzucającego dyskiem, który skupia się na pracy swojego ciała i trajektorii lotu. Postrzega siebie jako herosa i nie interesuje go nic wokół. Z drugiej strony to metafora ludzkiego życia, w którym każdy z nas dąży do swojego celu, ale sukces osiągają tylko jednostki, zupełnie jak w sporcie. Inspiracją do napisania wiersza mógł być posąg Myrona „Dyskobol”, który przedstawia piękno wyrzeźbionego ciała atlety podczas jego rzutu.