Człowiek wobec niestałości świata. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Księgi Koheleta. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

Autor: Marta Grandke

Gdy nie ma się wobec kogoś dobrych intencji, często mu się życzy, by żył w ciekawych czasach. Prawda jest jednak taka, że świat zawsze jest niestały i niespokojny, a społeczeństwo nieustannie mierzy się z różnego rodzaju wydarzeniami historycznymi, konfliktami czy katastrofami. W tym wszystkim człowiek jako jednostka i jako zbiorowość musi się jakoś mierzyć z tą niepewnością tego, co czeka go za rogiem i próbować jakoś przetrwać w nietrwałym świecie, w którym przyszło mu żyć. Wobec tego przyjmowane są różne postawy radzenia sobie z poczuciem marności i przemijania, które dotyczy wszystkiego, co człowiek zna. Przykłady tego, jacy są ludzie wobec niestałości świata, można odnaleźć w literaturze. Będzie to na przykład Księga Koheleta ze Starego Testamentu, wiersz Stanisława Barańczaka pod tytułem „Jeżeli porcelana to wyłącznie taka” oraz motyw danse macabre.

Księga Koheleta najbardziej znana jest z cytatu brzmiącego: va­ni­tas va­ni­ta­tum et omnia va­ni­tas, czyli po polsku mar­ność nad mar­no­ścia­mi i wszyst­ko mar­ność. Oznacza on, że na świecie wszystko mija i jest skazane na przemijanie i ulotność. Dotyczy to między innymi ludzkiego życia. Jednak wszystko ostatecznie zniknie – uroda, bogactwo, mądrość, wszystko to pewnego dnia przeminie. Nie warto więc według Księgi Koheleta upatrywać w nich sensu i celu swojego istnienia. Są one bowiem zbyt nietrwałe.

Tak samo człowiek powinien zawsze mieć w pamięci to, że jego życie nie jest wieczne i w każdej chwili może się skończyć. Marność, nietrwałość, przemijanie i kruchość ludzkiego żywota powinny za to przypominać mu o konieczności życia chwilą i łapania dnia. Może on się już nie powtórzyć, przeminąć i człowiekowi nigdy nie będzie dane się już nim cieszyć. Może on także okazać się ostatnim, jaki dany jest człowiekowi. Należy więc pogodzić się z losem i nie przywiązywać do rzeczy materialnych.

O niestałości świata otaczającego człowieka mówi też wiersz Stanisława Barańczaka pod tytułem „Jeżeli porcelana to wyłącznie taka”. W tym utworze autor opisuje to, jak wiele katastrof czy wojen może spotkać człowieka w ciągu jego życia. Każde z tych wydarzeń może odebrać mu wszystko – dom, ukochane pamiątki, rodzinę, cel w życiu.

Barańczak przestrzega więc czytelnika przed przywiązywaniem się do rzeczy materialnych, takich jak porcelana, ulubiony fotel czy książki. W każdej chwili może je bowiem zdeptać but żołnierza lub przejechać po nich gąsienica czołgu. Życie jest ulotne, tak jak ulubione przedmioty, dzięki którym codzienność jest łatwiejsza. Człowiek to krucha istota, która nie powinna się zbytnio zadomowić w okrutnym świecie, który jednym ruchem może odebrać mu wszystko to, co człowiek kocha.

Kolejnym literackim przejawem prób poradzenia sobie z niestałością świata i kruchością ludzkiego życia był motyw danse macabre. Występował on w późnym średniowieczu i w baroku, kiedy to ludzie byli narażeni na śmierci z wielu powodów – na przykład przez zarazę lub liczne wojny. Danse macabre był motywem, który przypominał ludziom o tym, że śmierć jest nieuchronna, ale jest też sprawiedliwa. Zabierze ona ostatecznie każdego człowieka, niezależnie od jego majątku czy pochodzenia. Dlatego też danse macabre uosabiał korowód ludzi ze wszystkich stanów, równo tańczących ze śmiercią. Przypominał, że ludzkie życie przemija, ale po śmierci wreszcie zostanie osiągnięta między nimi równość – nikt nie zostanie bowiem oszczędzony.

Jak widać, ludzkość od wieków pamięta o tym, że życie to marność i przemijanie, a świat wokół jest niestały. Odbicie tego można znaleźć w dziełach literackich każdej epoki, wyrażone w różnorodnych formach.

Dodaj komentarz