Gdy tu mój trup to jeden z utworów znajdujących się w zbiorze Liryki Lozańskie autorstwa Adama Mickiewicza. Podobnie jak pozostałe utwory z cyklu, traktuje o przemijaniu.
Gdy tu mój trup – wstęp do analizy i interpretacji
Wiersze zostały zebrane na podstawie czasu w jakim powstawały – lata 1839 i 1840 – oraz miejsca, czyli szwajcarskiego miasta Lozanna leżącego nad Jeziorem Genewskim. Pozostałymi utworami są Snuć miłość, Nad wodą wielką i czystą… oraz Polały się łzy. Zbiór został wydany dopiero po śmierci autora. Całość nie jest ze sobą ściśle powiązana jak było to w przypadku Sonetów Krymskich.
Z kontekstu biograficznego autora wiemy, że podczas swojej podróży po Europie przebywał on na wygnaniu. Była to kara nałożona na niego w wyniku procesu filomatów i filaretów. Adam Mickiewicz już nigdy nie mógł powrócić na Litwę, dlatego też w jego utworach szczególnie widoczna jest tęsknota za utraconą ojczyzną, żal po utracie jej, a także zagubienie wynikające z przebywania na obczyźnie. Mimo że Mickiewicz był w wielu miejscach królem lokalnych salonów, cieszył się sławą i uznaniem, to ból związany z sytuacją, w jakiej się znalazł, towarzyszył mu już do końca życia. Ze względu na wyżej wymienione informacje, możemy utożsamiać podmiot liryczny z autorem wiersza.
Gdy tu mój trup – analiza utworu
Gdy tu mój trup to utwór liryczny będący przykładem liryki bezpośredniej, w której podmiot liryczny ujawnia swoje uczucia i przemyślenia. Wiersz zbudowany jest z czterech zwrotek, każda liczy po cztery wersy. Całość napisana została charakterystycznym dla Mickiewicza jedenastozgłoskowcem.
Utwór jest rytmiczny i melodyjny – wpływają na to regularna liczba sylab w każdym wersie i układ rymów – w prawie każdej zwrotce jest to układ abab tworzący rymy krzyżowe. Wyjątkiem jest druga strofa, gdzie kolejność rymów układa się w schemat abcb, nie zaburza to jednak znacząco melodyjności utworu. Warto zwrócić także uwagę na paralelizmy, które pojawiają się w niektórych miejscach wiersza – one także nadają pewnej płynności całemu dziełu.
Warto zwrócić uwagę na liczne środki stylistyczne, które zostały użyte do stworzenia wiersza. Częstym środkiem są powtórzenia – mają one potęgować uczucia podmiotu lirycznego, zwracać uwagę czytelnika na istotne kwestie. Podobną rolę mają wykrzyknienia. One również mają zwracać uwagę czytelnika, wprowadzają także pewnego rodzaju patetyczny nastrój. Metafory zastosowane w utworze dokładnie oddają sytuację liryczną, jaka jest przedstawiona odbiorcy. Liczne epitety opisują uczucia i emocje podmiotu lirycznego, określają jego kondycję wewnętrzną.
Warto pamiętać, że Gdy tu mój trup jest jednym z nielicznych wierszy ze zbioru Liryki Lozańskie w których Adam Mickiewicz niejako powraca do romantycznej koncepcji. Podmiot liryczny przypomina bohatera romantycznego – mimo upływu lat jest on nadal wyobcowanym, wrażliwym na piękno człowiekiem, który tęskni za ojczyzną.
Gdy tu mój trup – interpretacja utworu
W pierwszej zwrotce odbiorca zostaje wprowadzony w sytuację liryczną przedstawioną w wierszu. Trup podmiotu lirycznego zasiada przy stole z innymi ludźmi – chociaż patrzy on w oczy innym ludziom, głośno z nimi rozmawia, to jego dusza jest daleko od miejsca, w którym znajduje się ciało. Błąka się ona, jest nieszczęśliwa. Zastosowane powtórzenia na końcu ostatnich dwóch wersów mają potęgować to wrażenie.
Trup jest tutaj przenośnią – chociaż podmiot liryczny przebywa z innymi osobami, wdaje się z nimi w interakcje, to jednak myślami jest nieobecny. Druga strofa jest rozwinięciem tej myśli – dusza podmiotu lirycznego znajduje się w ojczyźnie – kraju piękniejszym, niż ten, w którym on sam przebywa. Znajdujący się tam ludzie, jego rodacy, są dla niego dużo drożsi niż ludzie, z którym łączą go więzy krwi. W trzeciej strofie podmiot liryczny opisuje kraj ojczysty jako miejsce, do którego ucieka myślami. Mówi o jego pięknej przyrodzie, jest to obraz sielski, w którym zmartwienia i praca dnia codziennego wydają się błahe, są niemal przywilejem i codzienną radością.
Ostatnia strofa jest podsumowaniem myśli podmiotu lirycznego. Nieokreślone zjawisko, postać się w bieli, stąpa pośród traw i zbóż, świeci niczym słońce o poranku – może ona kojarzyć się z duszą autora lub nadzieją czy też samą ojczyzną. Wizja kraju ojczystego kojarzy się z beztroską, bogactwem i nadzieją. Biorąc pod uwagę biografię autora, jego ojczyznę możemy kojarzyć z Litwą – miejscem beztroskiego, spokojnego dzieciństwa oraz młodości, do którego autor może powrócić już tylko i wyłącznie myślami ze względu na wygnanie.
Całość wiersza jest opisaniem kondycji wewnętrznej podmiotu lirycznego. Jego tęsknota za krajem rodzinnym oddziałuje na jego „teraźniejsze ja” – mimo fizycznej obecności w konkretnym miejscu, dusza autora przebywa w kraju dzieciństwa, wśród niemalże rajskiej przyrody. Warto zwrócić uwagę na rolę natury w tym wierszu – jej bogaty opis jest nierozerwalny ze stanem wewnętrznym podmiotu lirycznego, jego uczuciami. Przez to codzienność – przebywanie w obcym kraju – staje się dla niego tragiczna. Jest on pustym trupem, wrakiem człowieka, którego dusza nieustannie przebywa w innym, szczęśliwszym miejscu. Możemy więc myśleć o nim jak o bohaterze tragicznym, który nie ma szans na złączenie duszy i ciała.