Jan Kasprowicz to polski literat, przedstawiciel Młodej Polski. Zasłynął z poetyckiej próby nawiązania kontaktu z Bogiem. Przeszedł od postawy bluźnierczej i buntu przeciwko Stwórcy, do franciszkanizmu, przedstawionego między innymi w utworze „Hymn św. Franciszka z Asyżu”, który ukazał się w 1902 roku w tomie „Salve Regina”, co znaczy „witaj Królowo”.
Hymn św. Franciszka z Asyżu – analiza i środki stylistyczne
Jak wskazuje tytuł, utwór jest hymnem, czyli uroczystą pieśnią pochwalną, o charakterze apostrofy, na przykład do bóstwa. Utwór składa się z piętnastu strof, o nieregularnej liczbie wersów.
Podmiotem lirycznym hymnu jest święty Franciszek z Asyżu, który kieruje swoje słowa do Boga. Taki zabieg postawienia konkretnej osoby w roli podmiotu, nazywamy liryką maski. Zastosowano czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej, np. „I śpiewam i gram”, „ I słucham szeptów”.
W utworze pojawia się wiele środków stylistycznych. Wykorzystano liczne apostrofy, na przykład już w pierwszym wersie: „ Bądź pochwalony, Rozdawco cierpienia!”. Jest ona jednocześnie wykrzyknieniem, które nadaje emocjonalności utworu i jest ich tu znacznie więcej, np.: „ Raduj się, serce, weselem twojego Zbawcy!”, „ O bracie mój, księżycu! o siostry me, gwiazdy!”. W tekście znajduje się sporo epitetów, „ bielszy chleb”, „ rzemiennym przepasaniu”, „ długi całun” oraz metafor, np.: „ na śpiewnych rozlewach dzwonu, płynęli duchem ku Tobie”.
Dostrzegamy także liczne personifikacje, czyli nadanie cech ludzkich, między innymi elementom natury, rzeczom itp., na przykład: „ O bracie mój, księżycu! o siostry me, gwiazdy!”, „ O róże, siostry moje”, „ Dżuma, owinięta w szary, długi całun, przebiega z kosą w ręku zagon za zagonem”. W hymnie pojawiają się również porównania, np.: „ dusza twa jest jak przedziwne zwierciadło, odbijające świętą wolę Twórcy” oraz powtórzenia „ i ty”, „ widzę”. Nie zabrakło także oksymoronu, czyli zestawienia wyrażeń przeciwstawnych, np. „ ran rozkosznych”. Na odpowiedni rytm utworu, wpływ mają między innymi przerzutnie.
Hymn św. Franciszka z Asyżu – interpretacja
Nastawienie wobec Stwórcy
Osoba mówiąca w utworze nazywa Boga dawcą cierpienia, przypisuje mu nie tylko łaskawość, ale także obdarowanie bólem i złymi doświadczeniami. Nie odnosi się jednak do niego z obrazą i żalem, ale przyjmuje postawę pełną zrozumienia. Podmiot liryczny wie, że w życiu potrzebna jest równowaga, dostrzeganie zarówno dobra, jak i zła. Zatem uważa Boga za dawcę wszystkiego. Osoba mówiąca, za którą przyjmujemy świętego Franciszka, zwraca się do każdego stworzenia z prośbą o wysłuchanie jego pieśni dziękczynnej do Pana. Akceptuje rzeczywistość, jest pełen zrozumienia, miłości do Boga. Jest to końcowy etap twórczości Jana Kasprowicza. Wcześniej przejawiał bunt, a nawet bluźnierstwo wobec Stwórcy, czemu dał szczególny upust w cyklu „Ginącemu światu”.
Franciszkanizm
Podmiot liryczny wspomina swą przeszłość. Przyznaje, że droga do odnalezienia Boga w życiu nie jest łatwa. Młodzi ludzie często przepełnieni są niezrozumieniem i buntem. Obecność Boga jest dla niego namacalna w dziele stworzenia.
Najważniejszym punktem zwrotnym w życiu św. Franciszka, było porzucenie dóbr doczesnych i ruszenie ku poznaniu świata. Uważa to za słuszną i mądrą decyzję. Poczuł więź z naturą, fauną, florą, ciałami niebieskimi. Czuje się jednością z tym co go otacza, widzi w tym rękę Boga. Takie spojrzenie na naturę, z ogromnym szacunkiem i poczuciem jedności, jest elementem typowym dla filozofii franciszkańskiej.
Św. Franciszek dostrzega harmonię świata, chce aby każde stworzenie sławiło Boga. Ma nadzieję, że jego nauka oddali moment zagłady i apokalipsy. Prosi o przebaczenie i oczyszczenie go z grzechów. Ustosunkowuje się także do śmierci, która jest dla niego elementem życia i naturalną koleją rzeczy. Nie boi się jej, jest przekonany, że daje ona ukojenie i pozwala na życie wieczne.
Podsumowanie
Hymn św. Franciszka z Asyżu Jana Kasprowicza, jest w pewien sposób znakiem jego nawrócenia i pojednania z Bogiem. To całkiem nowa droga literacka, kończąca poprzedni bunt wobec Stwórcy. Podmiot liryczny wyznaje wdzięczność wobec Boga, Cieszy się ze wszystkiego, co go otacza, odczuwa harmonię i jedność z naturą. Wierzy, że wzajemne dobro, miłość i szacunek, oddali od człowieka wizję potępienia i apokalipsy. Hymn ten, to głęboki przejaw filozofii franciszkańskiej i bogobojności. Utwór przyjmuje formę pieśni dziękczynnej. Jest pełen zrozumienia wobec cierpienia i bólu, które stanowią nieodzowny element życia. Typowa dla filozofii franciszkańskiej, jest tu afirmacja życia i pogodzenie z losem. Człowiek powinien przyjmować wszystko z pokorą i miłością do Boga.