„Portret kobiecy” to utwór Wisławy Szymborskiej, który został wydany w zbiorze „Wielka liczba” w 1976 roku. Wiersz przedstawia złożoną naturę kobiet, a poetka stara się wyjaśnić i opisać role, jakie kobiety pełnią w społeczeństwie. Jest to zadanie bardzo trudne, wręcz niemożliwe w tak krótkiej i zwięzłej formie, jaką jest wiersz.
Portret kobiecy – analiza utworu
Wiersz ma budowę stychiczną, co oznacza, że nie jest podzielony na strofy. Składa się z dwudziestu wersów. Każda linijka ma różną liczbę sylab. W utworze nie występują rymy.
Wiersz jest przykładem liryki pośredniej, w której osoba mówiąca nie ujawnia swojej obecności.
Warstwa stylistyczna utworu jest dość bogata i rozbudowana. Pojawiają się wyliczenia np. „tasak do mięsa, kompres i kieliszek czystej”. Występują też powtórzenia np. „młoda, jak zwykle młoda, ciągle jeszcze młoda”, a także porównania np. „śpi z nim, jak pierwsza z brzegu”. Jednak najważniejszą rolę odgrywają antytezy, które podkreślają złożoną naturę kobiet np. „zmieniać się, żeby tylko nic się nie zmieniło”, „urodzi mu czworo dzieci, żadnych dzieci, jedno”.
Portret kobiecy – interpretacja wiersza
Podmiot liryczny opisuje pełną sprzeczności kobietę. Musi ona zawsze dostosowywać się do sytuacji i oczekiwań społeczeństwa. Zmienia się, by nadążyć za parciem, jakie jest na nią nakładane przez ludzi. Ukazuje różne oblicza swojej osobowości, w zależności od danej sytuacji. Potrafi się dostosować do każdych okoliczności.
Kobieta oddana mężczyźnie
W utworze wizerunek kobiety jest przedstawiony w sposób pesymistyczny. Kobieta istnieje wyłącznie dla mężczyzny, jest mu oddana, należy do niego. Nie może sama decydować o sobie, swojej przyszłości. Nie realizuje swoich ambicji ani marzeń, ponieważ na pierwszym miejscu znajdują się oczekiwania mężczyzny, którym musi podołać. Mąż nie widzi, ile wymaga od swojej żony, nie dostrzega tego. Kobieta zmienia się niedostrzegalnie, zgodnie z tym, czego oczekuje mężczyzna. Partner jednak nie widzi tego, myśli, że jego druga połówka jest cały czas taka sama. Daje mu to poczucie stałości i bezpieczeństwa.
Rola kobiety w społeczeństwie
Podmiot liryczny skupia się na rolach kobiety w społeczeństwie. Bohaterka traci swoją tożsamość, gubi własne cele, plany, marzenia, żeby tylko spełniać oczekiwania i roszczenia innych osób. Rola żony jest dla niej najważniejsza i pragnie wypełniać ją nawet kosztem życia osobistego. Musi udawać naiwną osobę, która jest zdolna jedynie do dbania o dom i rodzenia dzieci, jednak musi też być inteligentna, by udzielać mężowi słusznych rad w różnych sytuacjach. Kobieta, pozornie słaba, jest w stanie dźwignąć każdy ciężar, jeśli sytuacja tego wymaga. Mąż chce widzieć ją wiecznie młodą, więc robi wszystko, by temu sprostać.
Trudny los kobiety
Utwór jest naszpikowany oksymoronami, które mają za zadanie oddać skomplikowaną naturę kobiet. Z jednej strony kobieta może czytać trudne dzieła Jaspera – niemieckiego psychiatry i filozofa. Z drugiej zaś zaczytuje się w kobiecych czasopismach. Szanuje mężczyznę i jego wiedzę, czuje przed nią respekt, a jednocześnie powinna jej dorównywać.
Nie ma w jej życiu miejsca na odpoczynek. Ukrywa zmęczenie, ponieważ nie ma na nie czasu, ciągle czekają na nią nowe wyznania i wydarzenia, którym musi sprostać. Nie powinna prosić o pomoc, kiedy jest jej trudno. Wzrusza ramionami, udając, że „nic nie szkodzi”. Dzieci chcą mieć silną, odważną, szczęśliwą matkę, dlatego nie może okazywać smutku, zmęczenia, strachu czy niezadowolenia z życia. Jednak kobieta często płacze w samotności, gdyż na inną formę odreagowania nie może sobie pozwolić, a publiczne okazywanie emocji jej nie przystoi.
Przeszłość a teraźniejszość
Sprzeczne cechy, które ukazuje utwór, są cechami współczesnych kobiet. W przeszłości zajmowały się jedynie domem, były żonami i matkami, a obecnie podejmują pracę zawodową, prowadząc własne firmy lub obejmując odpowiedzialne stanowiska, którym muszą poświęcić wiele uwagi. Są opiekuńcze dla swoich najbliższych, ale jednocześnie silne i zdecydowane w sytuacjach pozarodzinnych. Nie wymaga się od nich jedynie urodzenia dziecka i bycia „kurą domową”. Kobieta w dzisiejszych czasach powinna być niezależna i mieć swoje pieniądze na własne potrzeby. Początkowo wydawała się naiwna i zależna od męża, ale teraz nie może taka być, sama powinna decydować o sobie i swoim losie.
Jednak wiersz można interpretować bardziej optymistycznie. Kobiety mają w końcu prawo i możliwość wyboru. Stają się silne i niezależne od mężczyzn. Jej los jest kierowany przez nią, a nie przez rodziców czy męża.
Kobieta łączy różne role – matki, żony, pracownicy, pasjonatki. Chce tego, taki podejmuje wybór. Kocha swojego mężczyznę i spełnia jego oczekiwania z miłości, a nie obowiązku. Może mieć wiele dzieci lub żadnego i nadal posiada tę samą wartość. Ilość dzieci jej nie definiuje, nie ujmuje jej niczego. Kariera zawodowa jest tak samo ważna i wartościowa, jak zajmowanie się dziećmi i domem. Można łączyć ze sobą sprzeczności, jednak kobieta musi pogodzić się z panującymi stereotypami. Świat się zmienia, ludzie nadal są uprzedzeni.
Podsumowanie
Nie można stworzyć jednego wizerunku kobiety. Przez wieki była tylko matką i żoną, wierną kochanką swojego męża. Jednak natura kobieca jest dużo bardziej sprzeczna i skomplikowana. Obecnie wyłamuje się ze schematów i konwenansów, jakie panowały przez dziesiątki lat, w końcu mogąc być sobą i realizując siebie w pełni.