Każdy wiek w dziejach ludzkości zapisał się na kartach historii w odrębny sposób. Gdy mamy do czynienia z końcem pewnego okresu odczuwamy chęć podsumowania, opisania minionych wydarzeń, po to by móc zacząć na nowo kolejny etap. Wisława Szymborska w utworze „Schyłek wieku” próbuje dokonać właśnie takiego swoistego zamknięcia stulecia.
Schyłek wielu – analiza utworu
Wiersz z dziesięciu zwrotek, które nie mają regularnego charakteru. Ilości wersów w każdej strofie są różne. Jedne krótsze dwuwersowe, a inne dłuższe nawet siedmiowersowe. W utworze nie występują rymy. Jest to wiersz biały. Swoim charakterem przypomina mowę potoczną.
„Schyłek wieku” posiada różnorakie środki stylistyczne. Występuje w nim kilkukrotnie personifikacje. Podmiot liryczny utożsamia XX wiek z człowiekiem, nadając mu konkretne cechy takie jak: wiek, chód czy oddech – „lata ma policzone, krok chwiejny, oddech krótki”. Pojęcia abstrakcyjne wymienione w utworze – strach, prawda, głupota, mądrość i nadzieja zyskały zdolność do zachowań i uczuć, które są ludzkimi atrybutami. Nadzieja została nawet utożsamiona z młodą dziewczyną. Dzieło również posiada epitety ubarwiające tekst, na przykład: krok chwiejny, oddech krótki, młoda dziewczyna.
W wierszu są także przerzutnie, które mają za zadanie zwracać uwagę na niektóre wyrazy – „Miało się kilka nieszczęść, nie przydarzać już”. Kolejnym środkiem stylistycznym zastosowanym w utworze są wyliczenia – „na przykład wojna i głód, i tak dalej.”; „bezbronność bezbronnych, ufność i tym podobne.”. Na uwagę zasługuje tutaj również fakt, że podmiot liryczny posługuje się potocyzmami, na przykład: et caetera. Obecne w tekście jest także pytanie retoryczne – „Jak żyć-spytał mnie w liście ktoś”, które podkreśla to, że osoba mówiąca w wierszu z każdej strony otoczona jest niewiadomymi, które ma przynieść nowe stulecie.
Schyłek wieku – interpretacja
Tytuł utworu
Tytuł wiersza jest adekwatny do zawartego w tekście przesłania podmiotu lirycznego. Sugeruje, że w utworze będzie mowa o końcu pewnego wieku. Dzieło zostało wydane w 1986 roku stąd możemy założyć, że odnosi się do XX wieku. Należy spodziewać się, że w dalszej części wiersza zostanie dokonane swoiste podsumowanie tego okresu. Autorka tekstu – Wisława Szymborska urodziła się w 1923 r. Była zatem naocznym świadkiem i obserwatorem wielu wydarzeń, które rozgrywały się w opisywanym czasie. Jej osobiste doświadczenia mogły wywrzeć wpływ na treść wiersza.
Podmiot liryczny
Osoba mówiąca w utworze to człowiek, który żyje u schyłku wieku i próbuje dokonać rozrachunku z minionym czasem. W jego postawie dominuje rozgoryczenie, smutek i zawód. Stwierdza, że czas ten miał być lepszy od poprzednich, a okazał się taki sam. Podmiot liryczny może być tutaj głosem całego pokolenia, które nie czuje zadowolenia i ironicznie odnosi się do wszystkich nadziei pokładanych wraz z nadejściem nowego stulecia.
Tematyka i treść
W „Schyłku wieku” dominuje motyw refleksji nad końcem XX wieku. Tematyka dotyczy podsumowania i rozliczenia się z obietnicami, które nie zostały zrealizowane w tamtym czasie. Wiersz jest swoistym rozrachunkiem z naiwnością i ślepą wiarą w to, że data może wpływać na bieg wydarzeń. Już na początku utworu podmiot liryczny stwierdza, że XX wiek miał być lepszy na tle wcześniejszych lat, ale jego koniec nie udowadnia tego i już nie zdąży nic zmienić, gdyż jego czas się praktycznie skończył – „Miał być lepszy od zeszłych nasz XX wiek. Już tego dowieść nie zdąży, lata ma policzone, krok chwiejny, oddech krótki”.
Następnie osoba mówiąca w wierszu wymienia to co miało stać się lepsze. Według niej XX wiek miał przynieść szczęście, harmonię i spokój. Wojna i głód powinny być zlikwidowane, a strach i kłamstwo odejść na zawsze – „Miało się mieć ku wiośnie i szczęściu, między innymi. Strach miał opuścić góry i doliny. Prawda szybciej od kłamstwa miała dobiegać do celu”.
W dalszej części utworu jest stwierdzone, że ludzie którzy chcieli osiągnąć szczęście z życia w tej rzeczywistości, nigdy go nie zaznają. Wartości takie jak – mądrość czy nadzieja, nie liczą się już i zostały wypaczone.
Na końcu dzieła Szymborskiej podmiot liryczny stwierdza, że nawet Bóg odwrócił się od ludzi i nikt nie wie jak ma dalej postępować w tym świecie. A pytanie – jak dalej żyć? jest naiwną próbą ratowania się przed świadomością, że schyłek wieku nie przyniósł oczekiwanych dobrych zmian i nie zostawi za sobą nic wartościowego.
Przesłanie i sens
„Schyłek wieku” próbuje dokonać rozrachunku z minionym wiekiem. Jest ironicznym, pesymistycznym i gorzkim podsumowaniem tamtych czasów. XX wiek miał być okresem, w którym dzięki nowym wynalazkom i rozwojowi przemysłu chciano osiągnąć wszechobecny dobrobyt. Niestety nie udało się zrealizować tych planów dlatego z tekstu wyziera duże rozgoryczenie. Wiersz jest pełen refleksji nad kończącym się stuleciem. Przesłaniem utworu jest również to, że nikt nie udzieli gotowej odpowiedzi jak w obliczu tych straconych nadziei dalej żyć. Każdy z nas musi sam znaleźć własną drogę by osiągnąć szczęście.