Wisława Szymborska to niezwykle znana poetka, nie tylko w Polsce, ale również za granicą. W 1996 roku zdobyła nawet Literacką Nagrodę Nobla. Często podejmowała tematy przyziemne, ale przedstawione w wyjątkowy sposób. Chociaż nie używa skomplikowanej formy, ani trudno zrozumiałych słów, to skłania do refleksji i zachwyca.
Utopia – analiza i środki stylistyczne
Wiersz „Utopia” Wisławy Szymborskiej, ma nieregularna budowę. Krótkie strofy przeplatają się, z pojedynczymi wersami. Brak mu rymów, zatem jest wierszem białym.
Podmiot liryczny nie ujawnia swojej obecności, przedstawia tylko sytuację oczami obserwatora, więc wiersz jest przykładem liryki pośredniej. Tytuł utworu, z greki oznacza miejsce dobre lub nieistniejące. Zazwyczaj utopią nazywamy wręcz idealną krainę, w której panuje ład i porządek, a także sprawiedliwość i dostatek. Utwór zmusza do przemyśleń życiowymi wartościami, sensem poznawania. Jest zatem przykładem liryki refleksyjno-filozoficznej.
Występuje tu kilka środków stylistycznych. Są wśród nich między innymi epitety, np.: „drogi dojścia”, „ drzewo Zrozumienia”, „ tajemnice światów” oraz metafory, np. : „Jeśli jakieś zwątpienie, to wiatr je rozwiewa”, „Z dna odrywa się prawda i lekko na wierzch wypływa”. Zastosowano tu zabieg personifikacji, to znaczy nadania cech ludzkich, np. „Echo bez wywołania głos zabiera i wyjaśnia ochoczo tajemnice światów.”.
Utopia – interpretacja utworu
Ukazana w utworze wyspa
Podmiot liryczny w wierszu „Utopia” wydaje się być przewodnikiem, który oprowadza po wyjątkowej wyspie. Nie ma w tym opisie wiele emocjonalności. Osoba mówiąca podaje suche fakty. Nie rozwodzi się nad nimi i nie przedstawia zbyt rozbudowanych opisów. Na wyspie nie ma niepewności, czy zwątpienia. Wszystko się na niej wyjaśnia. Podmiot liryczny przedstawia nazwy miejsc, które są związane ze świadomością, wartościami i emocjami. Mamy tu, na przykład jezioro Głębokiego Przekonania, dolinę Pewności Niewzruszonej, drzewo Zrozumienia i inne.
W tej niezwykłej krainie „krzaki aż uginają się od odpowiedzi”. Tak, jak na podróżników zwykle u celu czekają piękne widoki, tak na tej wyspie, czekają ich pewne życiowe prawdy, rozwiązanie zagadek, sens, wyjaśnienia. Niektóre nazwy i zwroty, jakie odnajdujemy w treści wiersza, nawiązują do związków frazeologicznych lub znanych już innych nazw, zmienionych przez autorkę tekstu, np.” Z dna odrywa się prawda i lekko na wierzch wypływa” jest parafrazą powiedzenia „ oliwa na wierch wypływa”. „Drzewo Słusznego Domysłu” to nawiązanie do drzewa poznania dobra i zła, z biblijnego raju.
Na wyspie znajduje się wiele zaskakujących elementów, na przykład jest tylko jedna droga – droga dojścia. Oznacza to, że po odbytej podróży nie ma już powrotu. Możemy przemierzać ją i zdobywać wiedzę oraz uzyskiwać odpowiedzi na nasze pytania, ale nie możemy zawrócić. Zostajemy zamknięci w pułapce wyspy i naszego umysłu.
Symbolika utworu
Utopią ukazaną w wierszu, ma być kraina, na której kryje się wszelka wiedza, poznanie, odpowiedzi na nurtujące pytania i sens życia. Powinna być zatem miejscem idealnym, ale nie jest. Doświadczeń nabranych w trakcie podróży nie da się cofnąć. Prowadzi po niej tylko jedna droga, tak jak w życiu. Kroczymy przez życie, ale nie możemy cofnąć czasu i zdarzeń. Naszą mądrość i wiedzę nabieramy sami. Oczywiście są ludzie, którzy towarzyszą nam i nas wpierają, ale tylko my sami możemy wyciągać wnioski i lekcje z naszego postępowania, więc jest ono niczym bezludna wyspa.
W poznaniu świata pomaga nam religia, mądrość ludowa, zadawanie pytań – być może dlatego w utworze nawiązano do motywów biblijnych, czy związków frazeologicznych. To wszystko jest oświeceniową wizją, rozwoju i poznania, ale kosztem swojego spokoju i wolności umysłu. Człowiek który dużo wie, często snuje rozważania i refleksje. Idealnie pasuje tu przysłowie: „mniej wiesz, lepiej śpisz”. Na końcu utworu dostajemy krótki wers, brzmiący „ W życiu nie do pojęcia”. Rzeczywiście choćbyśmy całe życie poświecili na zgłębianie zagadek, poszukiwaniach samych siebie i odpowiedzi na nurtujące nas pytania, to nie zdołamy zdobyć tego wszystkiego.
Podsumowanie
Utwór „Utopia” Wisławy Szymborskiej wyraża przekonanie, że pełne poznanie siebie i świata jest czymś niemożliwym i nieosiągalnym. Możemy starać się odkrywać świat, szukać odpowiedzi w religii, doznaniach, rozważaniach, ale możemy po drodze zapomnieć, że nie ma odwrotu. Życie jest jedno, a i tak nie starczy go na odkrycie wszystkiego, na czym nam zależy. Za pomocą prostych słów, Wisława Szymborska skłania czytelnika, do refleksji nad sensem egzystencji, nauki, poznawania i rozważań.