Czesław Miłosz to polski laureat literackiej Nagrody Nobla, z 1980 roku. Był wybitnym poetą, eseistą i prozaikiem. Wiersz „Zaklęcie” jego autorstwa, pojawił się w tomiku „Miasto bez imienia” z 1969 roku. Demaskuje i wytyka przywary społeczeństwa, a także niesie refleksje na temat zachowań ludzkich.
Zaklęcie – analiza i środki stylistyczne
„Zaklęcie” Czesława Miłosza jest wierszem wolnym. Nie zastosowano tu żadnego podziału na strofy, wersy są nieregularne, brak mu również rymów.
Podmiot liryczny nie ujawnia swojej obecności. Zatem utwór jest przykładem liryki pośredniej. Osoba mówiąca przedstawia swoje refleksje, z pozycji narratora, obserwatora. Ciekawe jest tu zastosowanie wielkich liter. Są używane jedynie w wyrazach, które według autora, powinny zostać wyróżnione. Brak jakiejkolwiek rytmiczności, regularności, rymów, ujednolicenia pod względem ilości sylab itp. sprawia, że odnosimy wrażenie, jakby tekst należał do prozy.
Zastosowano tu wiele środków stylistycznych. W utworze znajdziemy między innymi epitety, np.: „ ludzki rozum”, „powszechne idee”, „zdania surowe”, personifikację, np. o rozumie : „On ustanawia w języku powszechne idee I prowadzi nam rękę”. W wierszu występuje również anafora, czyli powtórzenie tego samego słowa lub wypowiedzi, na początku kolejnych wersów, np. „ ani”, „ on”, a także wyliczenie: „ Ani krata, ni drut, ni oddanie książek na przemiał, Ani wyrok banicji”.
Zaklęcie – interpretacja utworu
Pozorna pochwała rozumu
Z pozoru wiersz „Zaklęcie” stanowi pochwałę dla ludzkiego rozumu. Takie wrażenie odnosimy, czytając go po raz pierwszy. Podmiot liryczny mówi , że rozum jest niezwyciężony i że nic nie może go zniszczyć. To dzięki rozumowi człowiek wymyśla zasady, np. pisowni, takie jak wykorzystanie małych i wielkich liter. Zatem ludzki rozum pozwala uporządkowywać życie, wprowadzić pewne normy, pozwala na wzajemny szacunek, tolerancję. To narzędzie, którego nic nie jest w stanie ograniczyć i stłamsić: „Ani krata, ni drut, ni oddanie książek na przemiał”. Nawet zniszczenie ksiąg nie jest w stanie zniwelować przekazywanej, z pokolenia na pokolenie wiedzy i doświadczeń.
To ludzki rozum pozwala tworzyć i spośród wszystkich słów i wypowiedzi wybrać te, trafiające w samo sedno. Podmiot liryczny chwali pojęcie filozofii, co zostało zapisane jako Filo – Sofia, być może po to, aby podkreślić znaczenie tego słowa, czyli umiłowanie mądrości. Uznaje filozofię za sprzymierzeńca poezji, która często wykorzystuje znane nurty filozoficzne do przedstawienia pewnych refleksji.
Znaczenie tytułu
Jak wspomniano wcześniej – na pierwszy rzut oka, wiersz wydaje się był pochwalą dla rozumu. Jednak warto spojrzeć na utwór przez pryzmat wymownego tytułu. Osoba mówiąca w wierszu wydaje się zaklinać rzeczywistość i wypowiadać życzenie lub właśnie zaklęcie, aby świat wyglądał tak, jak przedstawiony w utworze.