Asce­za jako war­tość. Omów za­gad­nie­nie na pod­sta­wie zna­nych Ci frag­men­tów Le­gen­dy o świę­tym Alek­sym. W swo­jej od­po­wie­dzi uwzględ­nij rów­nież wy­bra­ny kon­tekst.

Autor: Marta Grandke

W średniowieczu popularne były różne postawy filozoficzne wynikające z wiary chrześcijańskiej, które dziś nie są już raczej powszechnie stosowane. Jednym z nich jest średniowieczna asceza, rozumiana jako dobrowolne wyrzeczenie się dóbr materialnych i poświęcenie swojego życia Bogu, by osiągnąć czystość i doskonałość duchową, a co za tym idzie – zbawienie i świętość. Asceza często łączona była z umartwianiem ciała, odmawianiem sobie fizycznych przyjemności, w tym nawet jedzenia czy snu. Przykładem świętego, który ascezę praktykował i która zdecydowała o kształcie jego życia, jest Aleksy. Jego losy poznać można z anonimowego, hagiograficznego dzieła zwanego „Legendą o świętym Aleksym”, które opowiada o losach tytułowego świętego. Z lektury dowiedzieć się można między innymi o praktykowanej przez niego ascezie i dlaczego była ona traktowana niegdyś jako wartość.

Według legendy Aleksy urodził się w bogatej rodzinie rzymskich patrycjuszy, nie musiał się on więc martwić o swój byt. Był on także od najmłodszych lat świadkiem tego, jak jego ojciec pomagał ubogim. Gdy Aleksy osiągnął pełnoletność, jego rodzice wybrali dla niego żonę, lecz po ślubie Aleksy zdecydował się wejść na ścieżkę czystości i uciekł z domu rodzinnego, porzucając poślubioną my dziewczynę. Pod koniec swojego życia Aleksy spędził u progu swojego domu rodzinnego szesnaście lat, w trakcie których nikt nie rozpoznał w obdartym żebraku syna z bogatej, rzymskiej rodziny.

Wybrana przez niego droga ascezy łączyła się w tym przypadku nie tylko z wyrzeknięciem się materialnych dóbr, które do tej pory stanowiły nieodłączną część życia Aleksego. Zdecydował się on bowiem także na umartwianie swojego ciała. Uznawał on bowiem, że ciało jest tylko powłoką, która ma mu służyć w trakcie jego pobytu na ziemi, prawdziwym jego celem zaś jest zbawienie nieśmiertelnej duszy i życie po śmierci, w domu Boga. Dlatego też Aleksy zdecydował się między innymi na okaleczanie swojego śmiertelnego ciała, ponieważ sądził, że zbliża go to do Boga.

Wszelka radość była według Aleksego zwodnicza i utrudniała mu kontakt ze Stwórcą, co było dla niego najważniejszą kwestią. Asceza była dla niego drogą, która doprowadzić do miała do Boga i wybranie jej ułatwiało mu pozbycie się materialnych dóbr oraz odmawianie sobie ziemskich przyjemności. Było to tym większe wyrzeczenie, że Aleksy, gdyby tylko chciał, mógłby żyć w dostatku, nie martwiąc się o swój byt i mieszkać z poślubioną mu kobietą. Dobrowolnie zrzekł się tych wszystkich radości, by móc być bliżej Boga, którego umiłował ponad wszystko inne. 

Asceza była dla niego wartością samą w sobie, bowiem to właśnie dzięki jej pomocy i jej założeniom Aleksy mógł pielęgnować swoja duszę i uciekać od ziemskich pokus, które sprowadzają człowieka na złą drogę. Ułatwiała ona Aleksemu kontakt z Bogiem oraz wypełnianie założeń wiary chrześcijańskiej, dzięki którym na końcu jego drogi życiowej miało na świętego czekać zbawienie. Asceza uczyła także życia bez ziemskich rozkoszy, które niejedną osobę doprowadziły do upadku. Zakładała bowiem ona ograniczanie się w przyjemnościach takich jak jadło, napitek czy wydawanie pieniędzy.

Osoby praktykujące ascezę – jak Aleksy – skupiały się za to na swoim rozwoju duchowym i na dbaniu o swoją nieśmiertelną duszę, co miało zaowocować zbawieniem po śmierci i życiem w chwale Stwórcy. Asceza świętego Aleksego jest uznawana jako wartość, jej praktyka zwróciła bowiem uwagę na ludzi najuboższych, których życie zależało od kaprysu osób bardziej od nich zamożnych. Aleksy, rezygnując z majątku i wybierając drogę ascezy, pokazał, że każde życie ma wartość, nawet obdartego żebraka oraz że osoby znajdujące się w takiej sytuacji, cierpiące i umartwiające się, łatwiej mogą dostać się do Królestwa Niebieskiego niż zamożni obywatele, którym nic nie brakuje, więc żyją w wygodzie i w dostatku.

Ascetą żyjącym w średniowieczu był także święty Franciszek. On także wyrzekł się bogactwa, jednak w przeciwieństwie do świętego Aleksego nie zdecydował się na umartwianie ciała. Według jego myśli świat został przez Boga stworzony po to, by człowiek się nim cieszył, a przyroda jest mu podległa, by mógł on czerpać z jej darów. Asceza świętego Franciszka może więc być odczytywana jako wartość sama w sobie, nakłania ona bowiem do odrzucenia dóbr materialnych i cieszenia się wszystkim tym, co Bóg stworzył dla człowieka. W rozumieniu świętego z Asyżu kontakt z Bogiem również miał być szczęśliwy, a wiara miała wnosić do ludzkiego życia radość i oczekiwanie na spotkanie ze Stwórcą.

Asceza była więc popularną w czasach średniowiecza praktyką, która zakładała wyrzeczenie się dóbr materialnych i umartwianie się, by zbliżyć się do Boga i osiągnąć zbawienie po śmierci. Przedstawicielami tej praktyki byli święty Aleksy i święty Franciszek, różnili się oni jednak pod względem swoich przekonań, Franciszek bowiem cieszył się światem i życiem, Aleksy natomiast umartwiał i okaleczał swoje ciało. Asceza uznawana była za wartość, zbliżała bowiem człowieka do Boga i sprawiała, że stawał się on czystszy i bardziej godny zbawienia.

Dodaj komentarz