Literatura często ukrywa w sobie wiele znaczeń, które czytelnik musi odgadnąć, by w całości zrozumieć, co dzieło literackie chce mu przekazać. Znaczenia te często schowane są w różnego rodzaju symbolach, którymi z kolei są postaci, przedmioty czy nawet całe sceny. Jakie są jednak funkcje przedmiotów i postaci symbolicznych w utworze literackim? W jaki sposób kodują one dodatkowe znaczenia i w jakim celu autorzy odwołują się do nich? Prześledzić to można na przykładzie wielu dzieł, na przykład „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego oraz „Lalki” Bolesława Prusa. Symbolizm był bardzo charakterystyczny dla romantyzmu i Młodej Polski, ale spotkać go też można także w utworach epoki pozytywizmu.
W dramacie „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego przedmioty i postaci symboliczne obecne są na każdym kroku. W dziele tym płaszczyzna realistyczna miesza się z fantastyczną i bronowicką chatę zaczynają nawiedzać duchy postaci znanych z historii Polski. Każdy z nich objawia się konkretnej osobie spośród gości, duchy wręczają im też takie przedmioty jak złoty róg czy kaduceusz. Rozmowy te i przedmioty obrazują u Wyspiańskiego konkretne problemy, jakie dręczą poszczególne grupy społeczne oraz cały naród, trwający wciąż w niewoli. To także sposób na pokazanie, jakie konflikty rozgrywają się w każdym z bohaterów, nie ujawniając tego innym postaciom. W dramacie Wyspiańskiego czytelnik może także wiele dowiedzieć się o jego zdaniu na temat powstania narodowego i odzyskania wolności, jednak autor ukrywa to właśnie za licznymi symbolami, nie oceniając wprost sytuacji. W ten sposób przekazuje także czytelnikom gorzką refleksję dotyczącą sytuacji w kraju oraz powodów, dla których wygląda ona nadal tak samo, jak po klęsce ostatniego narodowego powstania.
W pozytywistycznej powieści „Lalka” również ukrytych jest wiele symboli, które nadają treści dodatkowych znaczeń. W ten sposób Prus także symbolizuje ukryte znaczenia, których często nawet sami bohaterowie nie mają świadomości. Symbolizm obecny jest już w tytule, lalka jest bowiem przedmiotem znaczącym, niosącym ze sobą wiele skrytych na pierwszy rzut oka treści. Przy ich pomocy Prus przedstawił między innymi świat jako teatr, a żyjących w nim ludzi jako marionetki, które nie są w stanie decydować o własnym losie. W ten sposób Prus ukazał główną myśl, która przyświecała mu w trakcie budowy świata przedstawionego.
Inne symbole, takie jak na przykład posążek Apolla, do którego wzdychała Izabela, ukazują rzeczy, które są nieosiągalne dla bohaterów. Lalka z kolei symbolizować może Izabelę, zimną i odległą, jednak równie dobrze symbolizować może ona głównego bohatera, Stanisława Wokulskiego, który stracił panowanie nad swoim życiem w tym samym momencie, w którym zakochał się w Izabeli. Symbole te pokazują czytelnikowi, jak faktycznie wygląda życie bohaterów, czego często nie są oni nawet sami świadomi.
Przedmioty i postaci symboliczne pełnią więc wiele ważnych funkcji w dziełach literackich wszystkich epok. W ten sposób przesłanie utworu wzbogaca się, a autor może przekazać czytelnikom treści, których nie mógłby lub nie chciał wyrazić wprost. Czytelnik zmuszony jest do szukania dodatkowego znaczenia, które ukrywa się pod wprowadzonymi przez twórcę symbolami, co zmusza go do pogłębionej refleksji. Funkcją postaci i przedmiotów symbolicznych jest więc pogłębienie ich treści oraz rozszerzenie myśli, którą autor zawarł w stworzonym przez siebie tekście.