Literatura często ukrywa w sobie wiele znaczeń, które czytelnik musi odgadnąć, by w całości zrozumieć, co dzieło literackie chce mu przekazać. Znaczenia te często schowane są w różnego rodzaju symbolach, którymi z kolei są postaci, przedmioty czy nawet całe sceny. Jakie są jednak funkcje przedmiotów i postaci symbolicznych w utworze literackim? W jaki sposób kodują one dodatkowe znaczenia i w jakim celu autorzy odwołują się do nich? Prześledzić to można na przykładzie wielu dzieł, na przykład „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego oraz „Lalki” Bolesława Prusa. Symbolizm był bardzo charakterystyczny dla romantyzmu i Młodej Polski, ale spotkać go też można także w utworach epoki pozytywizmu.
W dramacie „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego przedmioty i postaci symboliczne obecne są na każdym kroku. W dziele tym płaszczyzna realistyczna miesza się z fantastyczną i bronowicką chatę zaczynają nawiedzać duchy postaci znanych z historii Polski. Każdy z nich objawia się konkretnej osobie spośród gości, duchy wręczają im też takie przedmioty jak złoty róg czy kaduceusz. Rozmowy te i przedmioty obrazują u Wyspiańskiego konkretne problemy, jakie dręczą poszczególne grupy społeczne oraz cały naród, trwający wciąż w niewoli. To także sposób na pokazanie, jakie konflikty rozgrywają się w każdym z bohaterów, nie ujawniając tego innym postaciom. W dramacie Wyspiańskiego czytelnik może także wiele dowiedzieć się o jego zdaniu na temat powstania narodowego i odzyskania wolności, jednak autor ukrywa to właśnie za licznymi symbolami, nie oceniając wprost sytuacji. W ten sposób przekazuje także czytelnikom gorzką refleksję dotyczącą sytuacji w kraju oraz powodów, dla których wygląda ona nadal tak samo, jak po klęsce ostatniego narodowego powstania.
W pozytywistycznej powieści „Lalka” również ukrytych jest wiele symboli, które nadają treści dodatkowych znaczeń. W ten sposób Prus także symbolizuje ukryte znaczenia, których często nawet sami bohaterowie nie mają świadomości. Symbolizm obecny jest już w tytule, lalka jest bowiem przedmiotem znaczącym, niosącym ze sobą wiele skrytych na pierwszy rzut oka treści. Przy ich pomocy Prus przedstawił między innymi świat jako teatr, a żyjących w nim ludzi jako marionetki, które nie są w stanie decydować o własnym losie. W ten sposób Prus ukazał główną myśl, która przyświecała mu w trakcie budowy świata przedstawionego. Inne symbole, takie jak na przykład posążek Apolla, do którego wzdychała Izabela, ukazują rzeczy, które są nieosiągalne dla bohaterów. Lalka z kolei symbolizować może Izabelę, zimną i odległą, jednak równie dobrze symbolizować może ona głównego bohatera, Stanisława Wokulskiego, który stracił panowanie nad swoim życiem w tym samym momencie, w którym zakochał się w Izabeli.
