“Inny świat” to powieść autorstwa Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Autor tworzył ją w latach 1949-1950, a po polsku po raz pierwszy opublikowano ją w Londynie w roku 1953. W Polsce wydawano ją w drugim obiegu ze względu na panujący wówczas ustrój. Powieść jest zapisem wspomnień Herlinga-Grudzińskiego z jego pobytu w sowieckim łagrze pod Archangielskiem w latach 1940-1942. Autor zrelacjonował swój pobyt oraz warunki, w jakich musieli żyć więźniowie obozu. W jego powieści odnaleźć można wiele motywów literackich.
Motyw pracy
Jednym z motywów dominujących w powieści jest praca – wyniszczająca, mordercza, niekończąca się praca, za pomocą której władze chciały reedukować niewygodnych, buntujących się przeciwników politycznych. Na pracy więźniowie spędzali większość swojego czasu, nie było przed nią ucieczki. Była stałym elementem obozowego życia i najczęściej doprowadzała uwięzionych ludzi do śmierci z wycieńczenia. Praca bowiem oparta była o bardzo zawyżone normy, którym ludzie nie byli w stanie sprostać, zwłaszcza, że równocześnie głodowali. Przykładem jednej z najcięższych zlecanych w obozie prac, była ta przy wycince lasu. Natura pracy została więc dogłębnie zniekształcona.
Motyw głodu
W powieści Herlinga-Grudzińskiego pojawia się także motyw głodu. Jest on wszechobecny i morderczy, zwłaszcza, że połączony jest ze zbyt ciężką pracą więźniów. Herling-Grudziński opisuje, co głód robił z ludźmi oraz w jaki sposób próbowali oni sobie z nim poradzić. Wywoływanie głodu było planowanym działaniem władz sowieckich, ponieważ w ten sposób zwiększały one swój wpływ na więźniów. Człowiek głodny jest bowiem w stanie wiele zrobić dla pożywienia, o czym władze te doskonale wiedziały. Głód łączył się z upadkiem moralności, ponieważ ludzie po prostu walczyli o przetrwanie. Herling-Grudziński opisuje więc mechanizmy upodlenia ludzi i wyzyskiwania ich oraz zwyczajnego mordowania za pomocą śmierci głodowej.
Motyw śmierci
Kolejnym bardzo ważnym motywem literackim w powieści Herlinga-Grudzińskiego jest śmierć. Była ona wszechobecna i nieunikniona w obozie, tak jak praca czy głód. Często okazywała się być dla więźniów jedynym sposobem odzyskania wolności. Śmierć towarzyszyła więźniom codziennie i na każdym kroku, mógł ją spowodować głód, mogła też pojawić się w wyniku choroby, wyczerpania lub zamęczenia. Stała się naturalnym elementem życia oraz została odczłowieczona – więźniów nie grzebano, na terenie obozu nie założono bowiem cmentarza. Ludzie umierali więc anonimowo i nie pozostawało po nich nic, co później mogliby odnaleźć ich bliscy.
Motyw moralności
Herling-Grudziński pochyla się także nad motywem moralności, a raczej jej brakiem w łagrze. Życie w obozie było tak inne od rzeczywistości poza nim (stąd też tytuł powieści), że nie dało się w nim stosować ogólnie przyjętych norm etyki i moralności. Więźniowie musieli więc wypracować własny system, przystający do rzeczywistości, w której się znaleźli. Oparty był on na strachu przed śmiercią, nieustającym głodzie oraz na wyczerpaniu fizyczny, którego doświadczali. Więźniowie robili więc rzeczy, które w świecie poza obozem uznane by były za niemoralne, jednak na terenie łagru były po prostu sposobem na przetrwanie.
