Ja­kie zna­cze­nie ma ty­tuł do zro­zu­mie­nia sen­su utwo­ru? Omów za­gad­nie­nie na pod­sta­wie In­ne­go świa­ta Gu­sta­wa Her­lin­ga-Gru­dziń­skie­go. W swo­jej od­po­wie­dzi uwzględ­nij rów­nież wy­bra­ny kon­tekst.

Autor: Marta Grandke

Na zrozumienie utworu i poznanie jego sensu składa się wiele elementów. Nie zawsze jest to tylko sama treść i opowieść, jaką czytelnikom przekazuje autor. Często na odczytanie sensu danego dzieła składają się też inne elementy, na przykład jego tytuł. Może on bowiem wpływać na odczytanie znaczenia tekstu, jego zrozumienie i czasami staje się wskazówką interpretacyjną dla odbiorcy. Ma to miejsce w przypadku wielu dzieł, w których autor ukrył w tytule klucz do zrozumienia, jaki jest ukryty przekaz zawarty w tekście jego autorstwa. Ma to miejsce w takich dziełach jak „Inny świat” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, oraz „Przedwiośnie” i „Syzyfowe prace” Stefana Żeromskiego.

„Inny świat” to powieść autorstwa Herlinga-Grudzińskiego oparty jest o doświadczenia autora z okresu pobytu w sowieckim łagrze. Zarówno w utworze, jak i w jego tytule, kryją się z kolei nawiązania do dzieła rosyjskiego pisarza, Fiodora Dostojewskiego, które zatytułowane jest „Zapiski z martwego domu”. Herling-Grudziński, podobnie jak Dostojewski, dostrzegał w systemie sowieckich więzień zupełnie inną rzeczywistość, tytułowy inny świat. Nadanie powieści takiego tytułu, który prowadzi czytelnika do przemyśleń Dostojewskiego, ma pokazać mu także, że w łagrach zaczynała się odmienna świadomość, a ludzie funkcjonowali tam według zupełnie różnych od normalnego prawa zasad.

Herling-Grudziński w ten sposób zaznacza, jak bardzo nienormalnym i oderwanym od zewnętrznego świata miejscem był łagier i jak okrutny wpływ na przebywających w nim ludzi miał. Porzucali oni swoje zasady i wartości i robili wszystko, by przetrwać. W tym przypadku tytuł powieści sugeruje czytelnikowi, w jaki sposób powinien odbierać i rozumieć opisywane przez autora miejsce. Służy on także połączeniu doświadczeń, jakie Herling-Grudziński w pewien sposób dzielił z Dostojewskim.

Innym tytułem, który wpływa na rozumienie sensu dzieła, jest „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego. Odnosi się on do dwóch kwestii – dorastania głównego bohatera, Cezarego Baryki i do odbudowy Polski po odzyskaniu przez nią niepodległości po I wojnie światowej. Cezary jest osobą młodą, dopiero kształtującą swoje poglądy i uczestniczącą w wielu historycznych wydarzeniach, na przykład rewolucji w Baku. Polska z kolei stała się wolnym państwem po ponad stu latach niewoli i musiała na nowo uformować się w swojej państwowości. Przedwiośnie z kolei oznacza okres po zimie, kiedy przyroda dopiero budzi się do życia i zaczyna rozwijać. Natura musi wówczas wykonać gigantyczną pracę, by mogła nadejść wiosna.

Przedwiośnie jest zatem okresem, do którego porównać można moment, w jakim znalazł się Cezary Baryka i w który weszła po 1918 roku Polska. Cezary musiał się dopiero rozwinąć, ukształtować i pokonać wiele trudności, podobnie jak jego ojczysty kraj. Tytuł podpowiada więc, jak rozumieć to, co dzieje się z bohaterem.

Innym przykładem znaczącego tytuły wśród dzieł Stefana Żeromskiego są „Syzyfowe prace”. Jest to jawne odniesienie do mitologii i do historii Syzyfa, ukaranego koniecznością niekończącego wtaczania wielkiego głazu pod górę. Tytuł ten w powieści odnosi się do polskich uczniów gimnazjum, którzy są podczas edukacji poddawani procesowi rusyfikacji. Mimo wielkich starań zaborcy nie zapominają oni o swojej historii i ojczyźnie, a także języku polskim. Działania Rosjan są więc jak tytułowe syzyfowe prace skazane na porażkę, mimo tytanicznego wysiłku, jakie w nie włożono przez lata zaborów.

Tytuły kryją zatem w sobie wiele znaczeń i często wskazują na najważniejsze aspekty danego dzieła. Potrafią w sobie mieć także klucze do ich interpretacji i podpowiedzi, co autor tak właściwie chciał przekazać swoim odbiorcom.

Dodaj komentarz