Miejsce – motywy literackie

Autor: Marta Grandke

„Miejsce” to jedno z opowiadań autorstwa Andrzeja Stasiuka, które znalazło się w zbiorze z roku 1995 zatytułowanym „Opowieści galicyjskie”. Narrator tego tekstu przybliża czytelnikowi losy zniszczonej cerkwi, niegdyś skupiającej wokół siebie wspólnotę, a po której został już tylko pusty plac. Zdecydowano bowiem o jej rozbiórce i przeniesieniu jej do muzeum. W opowiadaniu Stasiuka wyróżnić można wiele istotnych motywów literackich.

Motyw przemijania

Tym, co spaja cały utwór, jest motyw przemijania, tak bardzo widoczny na przykładzie rozebranej cerkwi. Świątynia stała w we wsi, będącej niegdyś miejscem zamieszkania wspólnoty Łemków. Przez lata była miejscem, do którego przychodziły kolejne pokolenia. Jednak w chwili, w której opisuje cerkiew narrator tekstu, pozostał już po niej tylko pusty plac, który nie zdążył jeszcze zarosnąć trawą. Jest to symbol przemijania, który dotyczy wszystkich, także miejsc, które dawniej były pełne życia i stanowiły swoiste centrum dla danej społeczności. Nic nie jest w stanie uniknąć przemijania i wszystko jest podatne na upływ czasu, który jest bezlitosny i bezwzględny.

Motyw cerkwi

W samym centrum wydarzeń opowiadania Stasiuk stawia także cerkiew, po której pozostało jedynie tytułowe miejsce. Przez ten zabieg świątynia, której fizycznie nie ma już w świecie przedstawionym, jest równocześnie nieobecna i obecna, ponieważ wciąż trwa ona w pamięci mieszkańców. Cerkiew to także ważny symbol nie zaś tylko budynek. Przez lata spajała ona bowiem miejscową społeczność.

Motyw wspólnoty

Stasiuk poruszył także motyw wspólnoty i tożsamości, opisując miejscową społeczność Łemków. Została ona wysiedlona ze swoich terenów, ale mimo to wciąż była jednością, trzymając się wspólnych miejsc, symboli i rytuałów. Pokazuje to, że w przypadku silnych społeczności, opartych na czymś więcej niż tylko wspólne tereny zamieszkania, trudne jest rozbicie ich, ponieważ łączy je coś więcej, coś wyjątkowego i pełnego znaczenia, jak na przykład wspólna historia.

Motyw pamięci

W tym opowiadaniu ważny jest także motyw pamięci. Stasiuk pokazuje, że często jest ona jedynym, co pozostaje po pewnych miejscach, rytuałach czy zdarzeniach. Istotne jest więc pielęgnowanie jej, by kolejne pokolenia mogły dzięki temu budować swoją tożsamość i zrozumieć dawne symbole, ważne dla ich rodziców i dziadków. Pamięć czasami jest jedynym, co jest w stanie trzymać człowieka przy danym miejscu, bez niej bowiem nic nie miałoby znaczenia.

Dodaj komentarz