Miejsce – problematyka

Autor: Marta Grandke

„Miejsce” Andrzeja Stasiuka jest opowiadaniem pochodzącym z tomu „Opowieści galicyjskie” z roku 1995. W tym utworze autor przybliża losy zlikwidowanej i przeniesionej do muzeum cerkwi. Snuje refleksje dotyczące jej powstania i wyglądu, a wszystko to stojąc na pustym placu, który po niej pozostał. Narrator zdaje sobie sprawę, jak ważna była ona dla miejscowej społeczności i rozważa, jaki wpływ na jej rolę miała likwidacja samego budynku świątyni. W swoim dziele Stasiuk porusza różnorodną problematykę, łączącą w sobie wiele wątków.

Wiodącym problemem w opowiadaniu autorstwa Stasiuka jest aspekt przemijania i odchodzenia. Narrator wspomina dawne czasy, gdy cerkiew była dopiero wznoszona na placu, tymczasem sam stoi przed pustym miejscem jakie pozostało po niej. Jest to bolesny znak upływającego czasu, który nie oszczędza nikogo, ani ludzi, ani budynków. Zmiany w znanym krajobrazie są czymś, czego nie da się uniknąć. Trudno jest się jednak z nimi pogodzić, czego świadectwem jest obszerna refleksja narratora, skupiającego się na budynku, który był tak zniszczony, że jego rozbiórka stała się koniecznością.

Kolejnym problemem jest natura miejsca. Narrator wychodzi z założenia, że funkcjonuje ono poza czasem i przestrzenią, dlatego nie da się go odebrać ludziom, jak uczyniono to z cerkwią. Może i budynek już nie istnieje, ale miejsce pozostało i jego znaczenia nie da się wymazać lub sprawić, by zniknęło.

Problematyka dotyczy także zagadnienia poczucia tożsamości oraz wspólnoty, a także kultu, obecnego zwłaszcza wśród starszego pokolenia. W przypadku opowiadania o cerkwi widać to wśród przesiedlonej społeczności Łemków. Mimo znacznego oddalenia od świątyni, wciąż odwiedzają oni miejsce, do którego są przywiązani i które jest dla nich swego rodzaju obiektem kultu właśnie. Widać więc, że tożsamości oraz poczucia przynależności nie da się tak łatwo zniszczyć i trwa ono mimo wielu przeciwności. Autor poruszył także zagadnienie rozpadu wspólnoty łemkowskiej, co było problemem charakterystycznym dla opisanego przez niego obszaru.

W opowiadaniu Stasiuka losy Łemków i starej cerkwi splatają się w jedno, ukazując tym samym czytelnikowi skomplikowana problematykę utworu. Pozornie proste dzieło okazuje się poruszać skomplikowane zagadnienia dotyczące wartości wielu rzeczy oraz poczucia tożsamości, które budować można w oparciu o często zaskakujące elementy. Tytułowe miejsce jest więc obiektem pogłębionej refleksji narratora.

Dodaj komentarz