Obraz polskiego społeczeństwa w Kordianie

Autor: Marta Grandke

„Kordian” to jedno z najważniejszych dzieł Juliusza Słowackiego, poety tworzącego w epoce romantyzmu. Poeta poruszył w nim wiele zagadnień ważnych dla narodu polskiego w tamtym okresie, czyli na przykład kwestie związane z niepodległością, odzyskaniem wolności przez Polskę, klęską powstania listopadowego, czy metodami walki z zaborcą. Słowacki skupił się na losach tytułowego Kordiana, ale oprócz jego historii udało mu się także w tym dramacie odmalować obraz polskiego społeczeństwa w czasach zaborów. Jako pretekst do tego poeta wykorzystał między innymi koronację cara Mikołaja I na króla Polski.

Słowacki postarał się zdiagnozować, jaki obraz przedstawia sobą polskie społeczeństwo po kilku dekadach życia pod zaborami, zwłaszcza rosyjskim. Zrobił to, czyniąc ze społeczności tło do wydarzeń, których głównym bohaterem jest Kordian. Jednak nie jest to jednorodna grupa, którą Słowacki ocenia pod tym względem jednakowo. Składa się na nią bowiem wiele różnych klas społecznych, a każda z nich inaczej radzi sobie z doświadczeniem niewoli. Część społeczeństwa wykazywała zapał i chęć walki z zaborcą, by odzyskać swoją ojczyznę, co Słowacki wyraźnie w Kordianie docenia. On sam ustami Kordiana domaga się bowiem sprawiedliwości oraz wolności. Jednak Słowacki widzi też, że jest to zapał przelotny, któremu brakuje zorganizowania i przewodnictwa. W społeczeństwie brakuje kogoś, kto nim pokieruje i poprowadzi je do działania. Nie ma wśród ludu doświadczonych dowódców i żołnierzy, co obrazuje między innymi klęska powstania listopadowego. Poeta widzi, że bez tego nie da się zmienić społeczeństwa w armię, która następnie ruszy, by zdobyć to, co jej niesłusznie odebrano. Brak oporu jest wygodniejszy, nie wymaga poświęcenia ze strony ludzi, a odpowiedzialność się wśród nich rozmywa.

Bierność społeczeństwa została ukazana w obrazie tłumu, który obserwuje koronację cara Mikołaja I na króla Polski. Ludzie dyskutują o tym, wymieniają się opiniami, ale nie widać w nich prawdziwego buntu przeciwko temu, co się dzieje. Jednak nie oznacza to, że w „Kordianie” brakuje prawdziwych wojowników. Słowacki portretuje więc osoby uczestniczące w spisku. Jednak i tam pojawia się problem. Jego starsi uczestnicy są ostrożni, nie rwą się do gwałtownych działań, dostrzegają różnego rodzaju konsekwencje ich działania. Z kolei młodsi spiskowcy rwą się do akcji, tak jak Kordian, jednak nie planują z rozsądkiem i nie przejmują się efektami, jakie mogą przynieść ich plany, tak jak na przykład zamordowanie cara. Wśród osób zamieszanych w spisek nie ma zatem zgody i jednej spójnej wizji działania.

Słowacki widzi więc społeczeństwo skonfliktowane i pełne rozmaitych postaw wobec sytuacji, jaka je spotkała. W efekcie tego niemożliwe jest wspólne działanie na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości, co autor także dostrzega.

Dodaj komentarz