Panorama społeczeństwa w Lalce

Autor: Marta Grandke

Bolesław Prus w swojej realistycznej powieści zatytułowanej „Lalka” zawarł wiele wątków, podjął się także próby sportretowania epok romantyzmu i pozytywizmu. Jednym z charakterystycznych elementów, które nadają jego dziełu realizmu, jest także wyjątkowo bogata panorama polskiego społeczeństwa końca XIX wieku. Prus ukazał w swoim utworze wiele grup, które składały się w tamtym czasie na nie. Zrobił to jednak w sposób krytyczny, dostrzegając ich wady i zalety. 

W „Lalce” czytelnik ma szansę zapoznać się z ówczesną rzeczywistością z perspektywy jednej z wielu grup społecznych, na przykład arystokracji, mieszczaństwa, ubogiej szlachty czy też mniejszości narodowej, jaką byli w tamtym czasie Żydzi zamieszkujący Warszawę. Prus ukazał je w sposób pogłębiony i wiarygodny, starając się przedstawić ich mocne i słabe strony. Jedną z opisywanych grup jest arystokracja, mająca w „Lalce” liczną reprezentację. Prus dostrzegał problemy trapiące tę społeczność – zepsucie moralne, problemy finansowe, do których doprowadziło rozrzutne życie, egoizm i oderwanie od rzeczywistości. Z drugiej strony opisał też takie postaci jak prezesowa Zasławska, która dbała o najuboższych, rozumiała ich problemy, a swój majątek oddała na cele charytatywne.

Mieszczaństwo polskie na kartach „Lalki” opisane zostało jako bardzo zróżnicowana grupa. Jego przedstawiciele różnili się między sobą przede wszystkim stanem majątku oraz pochodzeniem. W jego skład wchodzili między innymi handlarze, rzemieślnicy, pracująca inteligencja czy subiekci. Jego ważną częścią jest społeczność żydowska, która odpowiada za doskonałe prowadzenie interesów, a co za tym idzie także rozwój gospodarczy kraju. Polacy z kolei są często przedstawieni jako osoby bezczynne i nie potrafiące zająć się pożytecznymi zajęciami. Istotną częścią mieszczaństwa jest też mniejszość niemiecka. Do warstwy mieszczan należy między innymi Ignacy Rzecki.

Prus ukazał także trudne życie klasy robotniczej, pokazując takie postaci jak Węgiełek czy Marianna. Byli to ludzie ubodzy, ale ciężko pracujący, a ich losy zestawione są z życiem próżnej, wywyższającej się arystokracji, która nie zajmuje się niczym pożytecznym. Ubóstwo zasiedla przede wszystkim Powiśle, które czytelnik widzi oczami głównego bohatera, Stanisława Wokulskiego. Wiele osób z tej grupy społecznej nie jest w stanie przetrwać w trudnych warunkach i wyrwać się z biedy. By odmienić ich los konieczna jest pomoc innych oraz realizacja takich ideałów jak praca organiczna czy praca u podstaw. Prus pokazuje jednak, że wiele osób z tego kręgu nie obawia się ciężkiej, fizycznej pracy, dzięki której mogą zmienić swoje życie i nawet liczyć na awans społeczny. Ludziom takim jak Węgiełek pomaga między innymi Wokulski, dając im możliwość pracy i zarobku.

Prus opisał więc szeroką, kompleksową panoramę społeczną, ukazując wiele z istniejących wówczas klas. Starał się opisać ich najważniejsze cechy, jednak uniknął stereotypowego opisu, dodając im indywidualne przymioty. W ten sposób powstał wiarygodny opis społeczeństwa, które autor obserwował na co dzień. Czytelnik ma szansę zapoznać się z perspektywą i problemami każdej ze współczesnych autorowi grup społecznych, co zwiększa realizm powieści.

Dodaj komentarz