Jedną z najbardziej znanych powieści o polityce i władzy jest “Rok 1984” George’a Orwella. Utwór określić można także jako futurystyczną dystopię. Książka wydana została w roku 1949. Orwell zainspirował się obserwacją stalinowskich struktur, które miał okazję napotkać w Hiszpanii w czasie wojny domowej, w której brał udział jako dziennikarz. “Rok 1984” opowiada o życiu w Londynie, podporządkowanemu wszechobecnej władzy państwa, które kontroluje wszystkie aspekty życia swoich obywateli. Orwell w swoim tekście zawarł wiele motywów literackich.
Motyw wolności
Powieść opowiada o życiu w państwie kontroli, dlatego jednym z najważniejszych motywów w niej zawartych jest wolność. Jest ona ograniczana obywatelom. Swobodą i przywilejami cieszą się członkowie wewnętrznej partii – to oni rządzą i kierują resztą społeczeństwa. Parta zewnętrzna – odpowiednik inteligencji – jest najbardziej kontrolowana, ponieważ jej członkowie pracują na przykład w urzędach. Klasa proli cieszy się pewną wolnością, ale wynika to z tego, że prole są uważani za bliższych zwierzętom niż ludziom. To odebranie człowieczeństwa zapewnia prolom możliwość życia zgodnie ze swoją wolą, komentowanie rzeczywistości, czy wchodzenie w dowolne związki, nie są oni bowiem uznawani przez władzę za zagrożenie. Natomiast urzędnicy niższego szczebla są nieustannie inwigilowani i kontrolowani przez partię, która obawia się, że dzięki inteligencji mogliby się zjednoczyć i wywołać bunt. Temat wolności został podjęty przez Orwella w odpowiedzi na pojawienie się w Europie reżimów totalitarnych, takich jak faszyzm czy stalinizm.
Motyw buntu
W powieści pojawia się także motyw buntu. Jest to coś, czego nieustannie obawia się partia rządząca, dlatego stara się zapobiegać mu wszelkimi sposobami. Obywatele są nieustannie inwigilowani i poddawani propagandzie, śledzony jest każdy przejaw odstępstwa od jedynej słusznej prawdy. Partia, która rządzi tylko dzięki strachowi, nie może pozwolić sobie na powstanie zarzewia buntu, ponieważ będzie oznaczało to jej upadek. Jednak główny bohater powieści – Winston Smith – zaczyna się buntować przeciwko władzy, początkowo za pomocą drobnych gestów, jakim jest na przykład pisanie pamiętnika. Zaczyna także spotykać się nielegalnie z inną bohaterką – Julią – i próbuje odkryć prawdę o wydarzeniach historycznych fałszowanych nieustannie przez partię.
Motyw władzy
Motyw władzy jest dla powieści Orwella kluczowy. W dystopijnej rzeczywistości społeczeństwem rządzi partia, która ma władzę absolutną i kontroluje wszystkich obywateli. Partia ta reprezentuje ustrój reżimowy i autorytarny, który jest odzwierciedleniem tego, co Orwell widział we władzy faszystowskiej i sowieckiej. Władza jest tutaj utrzymywana za pomocą przemocy i kontroli, odbiera się obywatelom wolną wolę, by nie mogli sprzeciwić się rządzącym. Władza jest narzędziem opresji wobec obywateli i źródłem korzyści dla tych, którzy ją sprawują. Nad wszystkim czuwa figura zwana Wielkim Bratem – obawiają się go wszyscy, mimo że nikt go nigdy nie spotkał. Atmosfera tajemnicy i niepewności sprzyja partii w utrzymywaniu ryzach obywateli, którzy nigdy nie wiedzą, co ich czeka. Władza jest w swoim przekonaniu nieomylna, doskonała i nikt nie powinien nawet próbować uważać inaczej. Obywatele kojarzą ją jednak przede wszystkim ze strachem i okrucieństwem.
Motyw propagandy
Motyw propagandy powiązany jest bezpośrednio z władzą. Propaganda jest bowiem jej narzędziem, służącym do prania mózgów obywatelom i przekazywania im jedynej słusznej wizji rzeczywistości. Propaganda tworzona jest za pomocą nowomowy oraz na podstawie postaci wroga społecznego, który zagraża ogólnemu bezpieczeństwu. Jednym z najskuteczniejszych mechanizmów propagandy jest bowiem przekonanie społeczeństwa o czyhającym na nie zagrożeniu, przed którym władza musi je chronić. Tworzenie atmosfery konfliktu, nieustanne wypuszczanie podsycających strach komunikatów i brak zaufania do kogokolwiek to podstawy propagandy, dzięki której władza wciąż może trwać.
Motyw miłości
Jednym z nielicznych, pozytywnych motywów w powieści Orwella jest miłość. Uczucie to rodzi się między dwójką głównych bohaterów – Winstonem i Julią, którzy wbrew rozsądkowi i nakazom władzy, zakochują się w sobie. Spotykają się oni i spędzają razem czas, mimo że wiedzą, jakie grożą im za to konsekwencje. Miłość jest dla nich przystanią w niepewnym, okrutnym świecie pełnym strachu. Niestety okazuje się, że władza wie o wszystkim i odbiera Winstonowi i Julii nawet tę ostatnią namiastkę człowieczeństwa i wolności.
Motyw historii
Za pomocą motywu historii Orwell pokazuje, jak niepewna i paranoiczna jest rzeczywistość w państwie rządzonym w sposób autorytarny. Takiej władzy nic nie może zagrażać, dlatego stara się ona kontrolować wszystko, nawet czasy minione, na które zdawałoby się, że nie ma wpływu. Partia fałszuje jednak historię, przerabia gazety i książki, aż ostatecznie obywatele nie mają pojęcia co jest prawdą, a co fałszem. Sprzyja to poczuciu zagrożenia i utraty zaufania wobec wszystkiego i wszystkich, przez co łatwiej można ich kontrolować, co partia oczywiście czyni.