Dramat szekspirowski został wykreowany przez Williama Szekspira. Wyróżnia się na tle wcześniejszych dramatów antycznych ze względu na odmienną formę i wykorzystanie scen drastycznych. Uznaje się go za pierwowzór dramatów antycznych. Jakie są cechy charakterystyczne dramatu szekspirowskiego? Jak wykorzystano go w literaturze?
Dramat szekspirowski – główne cechy
Główną zasadą dramatu szekspirowskiego jest odejście od trzech jedności, czyli jedności czasu, miejsca i akcji. Akcja trwa dłużej niż 24 godziny, a przerwy między aktami wynoszą nawet do kilku lat. Zmieniają się również miejsca akcji, a sama akcja ma więcej niż jeden wątek. W utworze nie występuje chór, natomiast pojawiają się sceny zbiorowe oraz sceny śmierci bohaterów. Szekspir złamał zasadę jedności estetyki, rezygnując ze stosowania wyłącznie podniosłego języka. Stawiał na realizm, dlatego sposób wypowiadania się postaci odpowiadał ich urodzeniu. Często pojawiały się w nim wyrażenia potoczne oraz połączenie komizmu i tragizmu, łamiąc przy tym zasadę decorum.
W dramacie szekspirowskim pojawia się tematyka historyczna, a kompozycja dzieli się na akty i sceny z pominięciem prologu i epilogu. W utworze pojawiają się też elementy fantastyczne, np. siły nadprzyrodzone. Nad bohaterem nie ciąży fatum, dlatego może świadomie dokonywać wyborów zgodnie z własną wolą. Jeśli bohater jest skłócony z otoczeniem i samym sobą, spotyka go słuszna kara. Dramat szekspirowski ma na celu pobudzenie wyobraźni i uczuć odbiorcy oraz przekazanie mu moralnego przesłania.
Tematem przewodnim dramatów szekspirowskich są wielkie namiętności ludzkie, a główni bohaterowie są skomplikowani, zmieniają się ich motywacje i pragnienia, ich myślenie jest wielopłaszczyznowe. Ponadto imię bohatera znajduje się w tytule dramatu. W dramacie szekspirowskim mieszają się światy rzeczywisty i fantastyczny, co tworzy nastrój grozy i niesamowitości. Obok nich pojawiają się sceny wizyjne.
Przykłady dramatów szekspirowskich w literaturze
Dobrym przykładem dramatu szekspirowskiego jest „Makbet„. W „Makbecie” na scenie znajduje się wielu aktorów, np. w scenie uczty na zamku. Akcja rozgrywa się w komnatach pałacowych, na polu bitwy, na leśnej polanie bez zachowania jedności czasu. Fabuła jest wielowątkowa, gdyż pojawia się w niej motyw walki o władzę, przemian psychiki dzieci, walki dobra ze złem oraz udziału istot nadprzyrodzonych w akcji. „Makbet” przedstawia również przemianę psychiki głównego bohatera. Początkowo Makbet jest łagodny i uległy wobec Lady Makbet, lecz stopniowo pojawia się w nim strach, żądza władzy i niespełniona ambicja. Lady Makbet, początkowo silna i motywująca, z kolei słabnie i popada w obłęd. Siły nadprzyrodzone reprezentują wiedźmy.
Dramat szekspirowski stał się prekursorem dramatów romantycznych, do których należą „Dziady” Adama Mickiewicza. Mickiewicz połączył w nich świat rzeczywisty z wiarą w gusła. „Dziady część II” to dramat, którego akcja toczy się w Dzień Zaduszny podczas ludowego obrzędu tytułowych Dziadów. Obrzędowi przewodniczył Guślarz, który wraz z ludźmi z pobliskiej wioski wzywa dusze z czyśćca i pomaga im w cierpieniu. Na koniec obrzędu pojawia się Upiór, cierpiący z powodu nieszczęśliwej miłości i samobójczej śmierci.