Charles Baudelaire był francuskim poetą i krytykiem literackim XIX wieku. Był osobą dosyć kontrowersyjną, zaliczano go nawet do grona „poetów wyklętych”, tzn. grupy literatów, którym przypisywano liczne skandale i często doceniano ich utwory dopiero po śmierci. Był także parnasistą, tzn. że pisał zgodnie z nurtem literackim, który był czymś przejściowym, między romantyzmem, a symbolizmem. Miał znaczenie także dla literatury Młodej Polski. Parnasiści skupiali się na przeżyciach człowieka, kierowali się wzorcami klasycznymi. Wyróżniali się obiektywizmem i często odrzucali kwestie estetyczne, czy polityczne. Utwór „Albatros” pochodzi z tomu „Kwiaty zła” z 1857 roku.
Albatros – budowa wiersza i środki stylistyczne
Analizowany wiersz Charlesa Baudelaire „Albatros” na język polski przetłumaczył Antoni Lange. Składa się on z czterech czterowersowych strof. Pojawiają się w nim rymy okalające (abba).
Podmiot liryczny nie zdradza swojej obecności, mamy zatem do czynienia z przykładem liryki pośredniej. Jednak jest obserwatorem sytuacji lirycznej, zwraca się nawet do marynarza, za pomocą apostrofy: „Marynarzu, gdy fajkę twą glinianą dziobie I na niepewnych nogach się chwieje kulawy!”. W cytacie tym zauważymy również wykrzyknienie, które dodaje emocjonalności utworu.
W wierszu zastosowano też inne środki stylistyczne, między innymi epitety, np.: „otchłani morza”, „pewnych nogach”, metafory, np.: „Wnet chodzić przeszkadzają mu skrzydła tytana”, porównania, np.: „I ciągną je za sobą jak drewniane wiosła”. Na intonację utworu wpływają liczne przerzutnie.
Albatros – interpretacja wiersza
Ptak na uwięzi
Podmiot liryczny przedstawia zabawę znudzonych marynarzy, którzy kosztem Albatrosa, pragną zyskać trochę rozrywki. Jest to duży ptak morski, który po schwytaniu i umieszczeniu na pokładzie, staje się niezdarny i traci swój majestat. Marynarze śmieją się z niego, naśladując jego ruchy.
Skrzydła, które niosą go nad wodami i sprawiają że wygląda niezwykle dostojnie, opadły na podłogę i są włóczone niczym ciągnięte po ziemi wiosła. Dla ptaka to z pewnością stresująca i niekomfortowa sytuacja. Znalazł się nagle w nieznanym mu środowisku, skrępowany, wyśmiewany. Ta niemoralna i krzywdząca rozrywka bawi tylko jedną ze stron, ale pokazuje też, że tajemniczość i potęga ptaka zauważalna jest tylko w jego naturalnym środowisku, w którym czuje się dobrze.
Albatros wprawia w zachwyt tylko wtedy, kiedy może swobodnie rozprostować skrzydła.
Ptak – poeta
W wierszu tym dostrzeżemy znany motyw literacki poety-ptaka. Artysta tworzy zachwycające dzieła, czuje się na prawdę wolny i natchniony tylko w sprzyjającym ku temu środowisku – kiedy nie jest stłamszony, kiedy nie ogranicza się jego wolności słowa, kiedy daje się mu przestrzeń do pracy.
Poezja jest niczym niebo dla ptaka. Kiedy zabierze się mu swobodę lotu, ukazuje się jednocześnie jego dwoistą naturę. Poeci to osoby wrażliwe na emocję, estetykę i piękno. Mogą wykorzystać tę wrażliwość do stworzenia pięknych dzieł, albo zamknąć się w sobie w poczuciu odrzucenia. Motyw poety-ptaka wywodzi się z „Pieśni II, 20 (Do Mecenasa)” Horacego – rzymskiego poety, w którym to poeta przemienia się w łabędzia.
Albatros symbolizuje także każdą wybitną jednostkę, człowieka o wzniosłych ideałach i licznych talentach. Kiedy człowieka uzdolnionego postawimy w tłumie osób o „niskich lotach”, prześmiewczych, krytykujących, zazdrosnych, bez kręgosłupa moralnego – zabieramy mu możliwość pokazania swojego potencjału. Artyści na przestrzeni wieków niejednokrotnie mieli problem w odnalezieniu się w normalnym społeczeństwie. Poeci czuli się niezrozumianymi wyrzutkami. Tylko poezja dawała upust ich emocjom i myślom.
Tu zauważymy także inny znany motyw literacki – życia, jako okrętu, który raz płynie po spokojnych wodach, innym razem próbuje przetrwać silny sztorm. Jednak to od nas zależy, czy zostaniemy na jego pokładzie kapitanem, marynarzem szukającym niemądrych rozrywek, czy wzniesiemy się jak majestatyczny albatros w niebo.
Podsumowanie
Utwór Charlesa Baudelaire „Albatros” pomaga zrozumieć czym dla poety są jego wiersze i swoboda literacka. Pojawiają się w nim dwa znane motywy literackie: poeta-ptak i życie, jako okręt. Autor wiersza był parnasistą, co zauważymy również w tym utworze, ponieważ porównaniem poety do Albatrosa nawiązał do poezji klasycznej– utworu Horacego, którego często określa się mianem największego łacińskiego liryka. Baudalaire z pewnością czuł się dokładnie tak, jak ptak opisany w jego utworze – niezrozumiany, odrzucony, schwytany w swego rodzaju pułapkę. Zmarł w biedzie i niedocenieniu. A jego utwory choć wcześniej uznawane za kontrowersyjne i niemoralne, po jego odejściu stały się wzorem twórczości dla miłośników symbolizmu.