„Bursztynowy ptaszek” to wiersz Tadeusza Różewicz, który powstał w powojennej Polsce, w 1948 roku. Za pomocą pięknych metafor autor odnosi się do własnych doświadczeń życiowych i poddaje się refleksji na temat przemijania. Niektóre elementy utworu stają się bardziej zrozumiałe, po poznaniu biografii autora. Tadeusz Różewicz był jednym z przedstawicieli Pokolenia Kolumbów, czyli grupy poetów, których okres młodości i wkraczania w dorosłość przypadł na II wojnę światową. Walczył w Armii Krajowej, służąc ojczyźnie z bronią w ręku. Przetrwał wojnę i odszedł w wieku 92 lat, pozostawiając po sobie ogromny dorobek literacki.
Bursztynowy ptaszek – budowa wiersza i środki stylistyczne
Utwór „Bursztynowy ptaszek” Tadeusza Różewicza składa się z trzech pięciowersowych strof. Brak mu rymów, zatem jest to wiersz biały.
Podmiot liryczny nie zdradza swojej obecności, mamy do czynienia z przykładem liryki pośredniej.
Wiersz opiera się na stałych powtórzeniach, ponieważ każdy pierwszy i trzeci wers strofy jest taki sam („Jesień” oraz ” z gałązki na gałązkę”). W każdej strofie występuje również anafora : „ptaszek” i powtórzenie słowa „kropla”/”kroplę”. Utwór stanowi rozbudowaną metaforę, dlatego nie należy brać go dosłownie, opiera się na zestawieniu wielu symboli i skojarzeń. Pojawiają się tu również epitety, np.: „ptaszek rubinowy”, „kropla deszczu”. Utwór jest zwięzły, oszczędny w środki stylistyczne, ale barwny znaczeniowo.
Bursztynowy ptaszek – interpretacja wiersza
Etapy życia
W wierszu Tadeusza Różewicza „Bursztynowy ptaszek” za pomocą metafor ukazano etapy ludzkiego życia. Ze względu na refleksję w nim zawartą, a także zgodnośc z biografią autora, możemy przyjąć, że za podmiotem liryczny chowa się sam Różewicz. W każdej strofie przedstawiony zostaje ptak, który symbolizuje wolność, duszę, ale także przemieszczanie się, rozwój. Ptak za pomocą lotu może odbyć podróż do dowolnego miejsca. Taką podróżą jest również życie człowieka.
Pierwszy ptaszek jest bursztynowy. Bursztyn to z kolei symbol początku i optymizmu. To dzieciństwo i wczesna młodość, kiedy dopiero zaczynamy swoją wędrówkę. Jesteśmy pełni marzeń, radości. Ptaszek jest wówczas przejrzysty, tak jak dziecko, które nie potrafi jeszcze kłamać i ukrywać swoich emocji. Podaje swoje serce jak na tacy, jest ufne, szczere do bólu. Ptaszek niesie kroplę złota, które często kojarzone jest z boskością, nieskazitelnością.
Kolejny etap to dorosłość, kiedy ptaszek staje się rubinowy. Rubin jest czerwony, ma kolor krwi wspomnianej w kolejnym wersie. Kamień ten jest też symbolem namiętności i energii. Ptaszek na tym etapie życie jest świetlisty, to znaczy ze emanuje wzniosłymi ideałami, zaraża zapałem. Niesie kroplę krwi, która ściśle odnosi się tu do doświadczeń poety. Jego kres wkraczania w dorosłość przypadł na czas wojny i dosłowną walkę. Przelewał krew za wolność ojczyzny, bronił jej z narażeniem własnego życia. To bolesny, traumatyczny i trudny czas jego życia.
Ostatni etap to starość. Ptaszek staje się wówczas lazurowy i umiera. Lazur symbolizuje wierność, trwałość i stałość uczuć. Autor pozostał więc wierny swoim ideałom, ukochanym osobom, poglądom. Śmierć ukazano tu jako kroplę deszczu, spadającą z gałązki na gałązkę. Woda jest symbolem czystości, cyklu życia.
Przemijanie
Jesień pojawiająca się w każdej strofie, to pora roku, która skłania do refleksji. Zwykle jesienią nastrój sprzyja przemyśleniom, melancholii. To także bardzo zróżnicowana pora roku. Na początku jest ciepła, kolorowa, złota. Później roślinność obumiera, przygotowując się na pierwsze mrozy. Jest coraz bardziej deszczowo, mgliście. Pod koniec jesieni często spadają już pierwsze śniegi.
Jesień symbolizuje życie, wraz z jego cyklami. Kropla wody spadająca na końcu z gałęzi jest także elementem cyklu życia. Woda wsiąka w ziemię, która rodzi kolejne owoce. Te zaś są pożywieniem dla żywych istot. Wszyscy jesteśmy częścią tego cyklu. Przychodzimy na ten świat i niesiemy energię, którą po śmierci zwracamy. Nic nie trwa wiecznie. Wszystko co się narodziło, będzie musiało kiedyś zakończyć swój żywot.
Podsumowanie
Wiersz „Bursztynowy ptaszek” jest pełen symboli i pięknych metafor, które mają ukazać poszczególne fazy życia oczami podmiotu lirycznego. Niestety czas dorosłości Tadeusz Różewicza nie był usłany różami. Jako młody mężczyzna doświadczył okrucieństwa wojny, rozlewu krwi, walki o swój dom. Mimo doświadczeń jego serce pozostało wrażliwe na emocje, a głowa pełna pięknych utworów, które pozostawił po sobie potomnym. Dożył sędziwego wieku jako lazurowy ptaszek, wierny swoim ideałom i sercu. Z głową pełną pięknych, ale i mrocznych wspomnień czasu walki, wojny i żalu za tym co stracił podczas okupacji.