Ignacy Krasicki jest jednym z najbardziej znanych polskich poetów XVIII wieku. Był nie tylko literatem, ale także arcybiskupem gnieźnieńskim. Dziś kojarzymy go głównie z bajkami, czyli utworami często wierszowanymi, które wyróżniają się zawartym w nich morałem i symboliką. Bardzo często postaci zwierzęce w bajkach pozwalają zrozumieć przywary i zachowania ludzkie. Tak dzieje się także w utworze „Niedźwiedź i liszka”.
Niedźwiedź i liszka – budowa utworu i środki stylistyczne
Utwór „Niedźwiedź i liszka” Ignacego Krasickiego jest bajką epigramatyczną, to znaczy, że zawiera zwięzłą fabułę, pozbawioną rozbudowanych opisów, dlatego nie znajdziemy tu zbyt wielu środków stylistycznych. Składa się z sześciu wersów. Pojawiają się w niej rymy parzyste (aabb).
Bohaterami są tytułowe zwierzęta – niedźwiedź i liszka (samica lisa), a także postać poboczna – wilk. Zwierzęta mają symbolizować typy ludzkich osobowości i obrazować nasze zachowania. Jest to cecha typowa dla bajek. W tym celu zastosowano personifikacje, np.: mówiącą liszkę, gniewającego się wilka, czy zabawiającego towarzystwo niedźwiedzia. Podmiot liryczny przedstawia sytuację, jakby był jej świadkiem.
Niedźwiedź i liszka – interpretacja utworu
Symbolika
Tytułowy niedźwiedź próbował zabawiać towarzyszy, jednak jego słowa nie miały sensu, słuchacze byli znudzeni i przysypiali. Mimo to liszka chwaliła niedźwiedzia, co rozzłościło wilka. Odparła mu na to, że robi to dla swojego bezpieczeństwa, bo mimo iż niedźwiedź nie ma talentu do przemawiania, to posiada ostre pazury, a ona ewidentnie nie chce się mu narażać.
Niedźwiedź symbolizuje zatem osobę która wzbudza respekt, a nawet strach u innych, na przykład poprzez piastowanie wysokiego stanowiska, czy swoją pozycję w grupie. Myśli, że jest zabawny i wart uwagi, a tak na prawdę inni przytakują mu i chwalą jedynie ze strachu.
Liszka to osoba strachliwa, nieszczera i zależna od opinii niedźwiedzia. Symbolizuje kogoś nieprawdomównego, kto przymila się do osób wpływowych. Wilkiem moglibyśmy nazwać tu osobę, która łatwo wpada w gniew, ale także jest szczera i nie rozumie gierek oraz fałszu w towarzystwie.
Morał
Morał utworu został zawarty w słowach wypowiadanych przez liszkę: „Mnie idzie o ochronę skóry: Niezgrabną ma wymowę, lecz ostre pazury„. Oznacza to, że czasem warto zamilknąć lub bagatelizować czyjeś przywary po to, aby uchronić własną skórę lub pozycję. Jedni zgodzą się z tym stwierdzeniem. Inni wręcz przeciwnie uznają to za postawę złą, bierną, która w żaden sposób nie dąży do poprawy sytuacji, albo przedstawienia konstruktywnej krytyki czy szczerej opinii względem innych.
Podsumowanie
Bajka „Niedźwiedź i liszka” Ignacego Krasickiego idealnie przedstawia, jak strach może kierować naszym życiem. Czyjaś wyższość i poczucie bezkarności wprowadza innych w zakłopotanie i poczucie „poddaństwa”. Czasem ochrona swoich dóbr jest dla nas ważniejsza niż szczerość.