Pytasz co w moim życiu to utwór autorstwa Jana Lechonia – polskiego poety, przedstawiciela artystów epoki Dwudziestolecia Międzywojennego. Lechoń – obok Juliana Tuwima, Jarosława Iwaszkiewicza, czy Antoniego Słonimskiego – był współtwórcą i członkiem literackiej grupy „Skamander”.
Wiersz o incipicie Pytasz co w moim życiu wydany został w roku 1920, wchodząc w skład „Karmazynowego poematu”. Główną tematyką utworu są rozważania na temat wartości w ludzkim życiu. Ponadczasowy tekst wiersza został wykorzystany przez Grzegorza Turnaua, który jest twórcą muzycznej wersji utworu Lechonia.
Pytasz co w moim życiu– analiza stylistyczna utworu
Utwór Jana Lechonia Pytasz co w moim życiu ma budowę strofową. Składa się z trzech zwrotek, każda po cztery wersy. Utwór napisany został trzynastozgłoskowcem. Rymy wykorzystane w utworze mają charakter okalający (o schemacie abba) lub przeplatany (abab). W tekście utworu spotykamy również przerzutnie, które zapewniają dynamikę i regularność utworu.
Podmiot liryczny wypowiadający się w wierszu ujawnia się już na początku utworu, za sprawą wykorzystania zaimków i czasowników w pierwszej osobie liczby pojedynczej – „co w moim życiu”, „Powiem ci”. Wiersz Lechonia jest więc przykładem liryki bezpośredniej. Wiersz rozpoczyna się apostrofą – zwrotem do adresata („Pytasz, co w moim życiu z wszystkich rzecz główną”).
Opis przeprowadzony przez podmiot liryczny nabiera znacznej plastyczności i płynności za sprawą zastosowania przez autora licznych epitetów („wieczną rozkosz”, „nocy czarnej”, „wieczny smutek”. Wykorzystanie przez autora przenośni nadaje tekstowi charakter metaforyczny – „pędzą wicher międzyplanetarny”, „Na żarnach dni się miele, dno życia się wierci”. Autor zastosował zabieg personifikacji nadając emocjom i przedmiotom cechy ludzkie („dno życia się wierci”, „Ten wicher, co dął w ziemię”). Utwór zakończony jest puentą. Zabiegi stylistyczne zastosowane przez poetę stanowią także wykorzystanie interpunkcji. Pojawienie się wielokropka nadaje utworowi Lechonia melancholijnego i refleksyjnego charakteru, wprawiającego odbiorcę wiersza do chwili zadumy.
Pytasz co w moim życiu – interpretacja wiersza
Wiersz Pytasz co w moim życiu Jana Lechonia przybiera formę monologu. podmiot liryczny wypowiadający się w wierszu zadaje pytanie adresatowi lirycznemu, a następnie sam na nie odpowiada. Osoba wypowiadająca się w wierszu wylicza dwie najważniejsze rzeczy w jego życiu – miłość oraz śmierć. Oba stany, choć względnie przeciwne, zostają zrównane przez podmiot liryczny. I miłość, i śmierć są dla niego powodem do strachu, jak i pragnieniem. Miłość – o niebieskich oczach, z opisu podmiotu lirycznego wydaje się być dobroduszna, za to śmierć – o czarnych oczach – stanowi jej przeciwieństwo.
Te dwie siły, zdaniem podmiotu lirycznego, są siłą napędową całego świata. Chociaż stanowią one dla siebie zupełny kontrast charakteryzują się one idealnym dopełnieniem samych siebie. Dzięki jednoczesnym istnieniu miłości oraz śmierci, możliwe jest osiągnięcie balansu.
Podmiot liryczny z wiersza Lechonia wydaje się być jednak zagubiony. Przytłacza go niepewność wydarzeń w ziemskiej rzeczywistości i kosmicznej przestrzeni, do której nie ma dostępu. Wyraźny staje się w wierszu pesymistyczny wydźwięk traktujący o monotonności życia ludzkiego. Żywot każdego człowieka przepełniony jest powtarzalnymi dniami, które stanowią długi, nieprzerwany cykl.
Dla osoby mówiącej taki styl życia, który opiera się na monotonnym przeżywaniu dnia, który jutro powtórzy się w takim samym schemacie, jest co najmniej – bezcelowe. Jednak podmiot dostrzega, że w masie monotonnych i powtarzalnych dni, są dwa stany ponadprzeciętne, które wybijają się na tle szarych dni. Są nimi miłość oraz śmierć. Miłość potrafi być prawdziwym motorem do działania; motywuje, podnosi na duchu, uskrzydla. Śmierć za to bardzo gwałtownie ściąga nas na ziemie, człowiek staje się przytomny po chwilach uniesienia. Wplecione w tekst „żarna” są w tym przypadku symbolem monotonnego przemijania życia ludzkiego. Żarna są przedmiotem, który umożliwiał mielenia zboża na mąkę, która później wykorzystywana była do wypieku pieczywa. Według podmiotu lirycznego życie ludzkie jest równie monotonnym i powtarzającym się procesem.
Depresyjny charakter utworu najprawdopodobniej związany jest z nastrojem samego poety. Jan Lechoń przez długie lata zmagał się z chorobą, jaką jest depresja. Ostatecznie spowodowała ona samobójczą śmierć poety. Podmiot liryczny w wierszu Co w moim życiu może być więc utożsamiany z samym twórcą tekstu. Cały utwór stanowi więc refleksję nad ludzką egzystencją i przemijalnością ludzkiego żywota. Cały wiersz utrzymany jest w duchu melancholii i zadumy, związanej z powagą rozważań podmiotu lirycznego oraz obranego tematu utworu. Porównanie dwóch stanów – miłości i śmierci – jest dość paradoksalnym rozwiązaniem. Stanowi to jednak podłożę do osiągnięcia idealnego balansu, za sprawą zastosowania wyraźnego kontrastu.