Wiele osób zastanawia się, czy literatura ma jeszcze inne przydatne funkcje, oprócz dostarczania rozrywki i radości ludziom. Z drugiej strony często mówi się też o książkach jako o skarbnicy wiedzy, pełnych życiowych mądrości i informacji. Pojawia się także pytanie, czy bohaterowie literaccy – ich życia, historie i decyzje – mogą okazać się pouczające dla czytelnika? Odpowiedź brzmi – tak, opowieści i przykłady z literatury mogą być dla każdego czytelnika korzystne i przydatne. Dzieje się tak, ponieważ wielu autorów inspiruje się faktycznymi wydarzeniami, opisuje własne doświadczenia i przeżycia. Ponadto wiele dzieł literackich ma charakter moralizatorski i dydaktyczny, czyli powstają one z myślą o tym, by odbiorca czerpał z nich wiedzę. Dla uwiarygodnienia prawdziwości powyższej tezy warto przywołać kilka przykładów tekstów, z których czytelnik może czerpać wiedzę. Jest to między innymi „Lalka” Bolesława Prusa, „Skąpiec” Moliera i „Opowieść wigilijna” Charlesa Dickensa.
W powieści „Lalka” Bolesława Prusa czytelnik poznaje głównego bohatera, Stanisława Wokulskiego, który pozornie osiągnął w życiu sukces. Awansował w hierarchii społecznej i zgromadził znaczny majątek, a to dzięki zaangażowaniu się w handel zagraniczny. Wokulskiemu nie brakuje nic, by prowadzić spokojne, dostatnie życie. Pewnego dnia zakochuje się on jednak w pięknej arystokratce, Izabeli Łęckiej. Jego wybranka nie odwzajemnia jednak jego uczuć, a nawet gdy decyduje się zaręczyć z Wokulskim, to wciąż za jego plecami flirtuje ze swym kuzynem, Starskim. Wokulski od samego początku tej relacji mógł się domyślać, że nie będzie przyjęty przez Izabelę, a mimo to podejmował coraz więcej coraz bardziej rozpaczliwych kroków, by ją sobie zjednać, na przykład wykupując długi jej ojca. Z historii Wokulskiego płynie wiele wniosków, z których czytelnik może skorzystać, między innymi taki, że nie o każdą relację i nie o każde uczucie warto walczyć. Czasami człowiek musi przyznać przed sobą, że pewne rzeczy powinien odpuścić.
Kolejnym przykładem pouczającej lektury jest komedia „Skąpiec” Moliera. Opowiada ona o losach Harpagona, człowieka tak skąpego, że pieniądze były dla niego ważniejsze od jego własnych dzieci. Próbował on zarządzać ich życiem w taki sposób, by odnieść dzięki temu znaczne korzyści finansowe. Harpagon doprowadził ostatecznie do tego, że Kleant i Eliza czekali na pierwszą okazję, jaka pozwoliłaby im się uwolnić spod władzy skąpego ojca. Po opuszczeniu domu rodzinnego zerwali oni kontakty z Harpagonem, który został sam ze swoimi pieniędzmi, opuszczony, nieszczęśliwy, ale wciąż zaślepiony majątkiem. Z jego historii także płynie morał i pouczenie dla czytelnika. Nie wolno nigdy pozwolić, by pieniądze stały się obsesją i jedynym sensem w życiu człowieka. Jeśli tak się stanie, to może to doprowadzić do tego, że nawet najbliższa rodzina nie będzie chciała go znać, a to właśnie relacje z innymi ludźmi są cenniejsze od pieniędzy i kosztowności.
Ostatnim przykładem potwierdzającym tezę, że literatura może być pouczająca, jest „Opowieść wigilijna” Charlesa Dickensa. Opowiada ona o losach Ebenezera Scrooge’a, człowieka skąpego, niemiłego i opryskliwego. Scrooge miał pieniądze, ale nie chciał ich wykorzystywać, obniżał więc poziom życia swój i swojego pracownika, któremu kiepsko płacił. Zachowanie Scrooge’a zmieniło się dopiero, gdy nawiedziły go duchy świąt Bożego Narodzenia i skonfrontowały go z jego zachowaniem. Scrooge dowiedział się także, że jeśli nie zmieni swojego postępowania, to umrze, a po śmierci czekać będzie go okrutna kara za jego zachowanie. Wieści te przeraziły Scrooge’a do tego stopnia i uświadomiły mu, jak podłym człowiekiem był dla innych, że od tego momentu jego zachowanie zupełnie się zmieniło. Stał się człowiekiem dobrym uczynnym, pomocnym i o wiele bardziej szczęśliwym. Historia Scrooge’a pokazuje czytelnikowi, że nie można być zgorzkniałym, niedobrym człowiekiem, ponieważ może się to obrócić przeciwko niemu.
Podane przykłady historii bohaterów literackich zawierają więc w sobie pewien morał i są pouczające dla każdego, kto się z nimi zapozna. Lektura tych dzieł może więc być przydatna dla czytelnika i nieść ze sobą aspekt dydaktyczny, wpływający na jego postrzeganie rzeczywistości.