„Pan Tadeusz” to jedno z najsłynniejszych dzieł polskiej literatury. Epopeja ta została napisana przez Adama Mickiewicza i po raz pierwszy wydano ją w roku 1834. Na jej kartach, oprócz głównych bohaterów, pojawia się wiele postaci drugoplanowych, między innymi Gerwazy Rębajło, klucznik rodu Horeszków, który poprzysiągł zemstę na Jacku Soplicy.
Charakterystyka Gerwazego Rębajły
Klucznik jest już starszym mężczyzną, który swoje obowiązki traktuje bardzo poważnie, codziennie otwiera i zamyka drzwi, które specjalnie w tym celu wstawił. Jest jedną z ostatnich osób, które znają i pamiętają o losach rodziny Horeszków. Gerwazy w ciągu swojego długiego życia zyskał kilka przydomków, na przykład Scyzoryk, od imienia jego szabli, Szczerbiec od herby rodu Horeszków, Mopanek czy Klucznik. Gerwazy strzegł zamku Horeszków, nosząc przy sobie klucze do wszystkich pomieszczeń, ale mają one także znaczenie symboliczne. Gerwazy bowiem strzeże też tajemnic innych bohaterów, a klucze są również symbolem ich ujawniania.
Gerwazy wciąż żył dawnymi czasami, przeszłość nie mogła go opuścić. Uważał, że spoczywa na nim odpowiedzialność za pamięć o rodzie Horeszków, dlatego pielęgnował ją wciąż. Wyrażało się to także w jego przywiązaniu do ich starego zamku i wściekłości na myśl o tym, że mógłby go przejąć Soplica. Gerwazy był także bardzo kłótliwym człowiekiem. Pamiętał o wszystkich dawnych krzywdach, których doznał on lub Horeszkowie, nie potrafił o nich zapomnieć i wciąż je przywoływał. Ponieważ Stolnik nie miał męskich potomków, to Gerwazy przywiązał się do jego dalekiego krewnego, Hrabiego, którego uważał za ostatniego członka rodu. Całe jego życia kręciło się więc wokół Horeszków, którym Gerwazy poświęcał więcej troski niż sobie samemu.
Gerwazy był więc człowiekiem kłótliwym, pamiętliwym i zaciekłym, co dało się odczuć w jego obsesji na temat zemsty na Jacku Soplicy, który zastrzelił jego pana, Stolnika Horeszkę. Klucznik resztę swojego życia spędził, obsesyjnie planując to, jak pomści śmierć swojego pana. Obsesja ta rozciągnęła się także na innych Sopliców, na przykład na Sędziego. Jednak okazuje się też, że Gerwazy ma w sobie wiele odwagi i zrozumienia. Zabił majora, który dowodził atakiem Moskali na Soplicowo i tym samym pomógł jego mieszkańcom. Był także świadkiem spowiedzi Jacka Soplicy, który opowiedział mu historię swojego życia, z uwzględnieniem morderstwa Stolnika Horeszki. Gerwazy wziął przykład właśnie z niego, Stolnik przed śmiercią wybaczył bowiem Soplicy. Również Gerwazy po tej spowiedzi zrezygnował ze swojej obsesji zemsty i przebaczył Soplicy, wykazując się wielkim sercem i zrozumieniem godnym prawdziwego chrześcijanina.
Mimo swej pozornie niewielkiej roli Gerwazy jest więc skomplikowaną, głęboką postacią z ciekawą historią, pełną ciekawych kontrastów. Gerwazy jest także żywym symbolem dawnych czasów i historii, których dogląda on w swej pamięci.