Większość ludzkiego życia opiera się na zawieraniu relacji z innymi osobami, jakie napotka się na swojej drodze. Mają one różny charakter – mogą być romantyczne, przyjacielskie czy zawodowe, często są też kształtowane przez negatywne odczucia względem drugiego człowieka. W związku z tym można zaryzykować stwierdzenie, że właśnie wiele takich relacji z powodzeniem kształtuje człowieka, wpływa na jego charakter, światopogląd, wierzenia czy wartości. Można to też zauważyć w wielu dziełach literackich, których bohaterowie kształtowani są przez rozmaite osoby ze swojego otoczenia. Przykładem jest między innymi „Lalka” Bolesława Prusa, „Cierpienia młodego Wertera” Johanna Wolfganga Goethego, „Kordian” Juliusza Słowackiego czy „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego.
„Lalka” Bolesława Prusa to przede wszystkim historia miłosna Stanisława Wokulskiego i Izabeli Łęckiej. To także świetny przykład tego, jak relacja potrafi zmienić człowieka. Wokulski był człowiekiem rozsądnym, skupionym na wykorzystywaniu rozmaitych możliwości w życiu, wzbogacaniu się i ciężkiej pracy. Nie miał aspiracji co do awansu społecznego i wystarczały mu jego własne osiągnięcia. Pieniądze wydawał z głową, inwestował i handlował, powiększając swój majątek. Pod tym względem można go uznać za prawdziwego pozytywistę.
Jednak kiedy poznał Izabelę Łęcką, to podejście do życia Stanisława całkowicie się zmieniło. Można powiedzieć, że uczucie do Łęckiej zaślepiło go. Przede wszystkim stał się głuchy na głos rozsądku takich sprawdzonych doradców jak Rzecki, zaczął obracać się w towarzystwie arystokracji, do której nie przynależał. Wydawał pieniądze na takie cele jak kamienica ojca Łęckiej czy jego długi. Nie dostrzegał, że Izabela nie jest nim zainteresowana jego zalotami, że nie jest odpowiednim kandydatem do jej ręki i nie widział też wad swojej wybranki. Podejmował decyzje, których wcześniej by nie aprobował. Znajomość z Łęcką spowodowała też, że Wokulski stracił chęć do życia i planował targnąć się na swoje życie. Relacja z tą kobietą zatem bardzo silnie wpłynęła na kształt jego losów.
„Cierpienia młodego Wertera” to kolejna historia o człowieku, którego ukształtowała nieszczęśliwa miłość. Młody Werter zakochał się Lotcie, jednak ta była już zaręczona z kimś innym. Mimo sympatii do młodzieńca nie miała zamiaru porzucać swojego narzeczonego, co przyczyniło się do licznych cierpień Wertera. To spowodowało, że mężczyzna przeżywał ogromne cierpienia, które silnie na niego wpłynęły. Nie potrafił się uwolnić od tej miłości, wpływała ona na jego decyzje i kolejne kroki, jakie podejmował w swoim życiu. Ostatecznie miłość do Lotty sprowadziła na Wertera takie cierpienie, że całkowicie odmieniła jego losy. Młodzieniec zdecydował się bowiem popełnić samobójstwo i udało mu się tego dokonać. Gdyby nie poznał swojej ukochanej, zapewne byłby inną, szczęśliwszą osobą. Znajomość z Lottą zdefiniowała zatem nie tylko osobowość Wertera, ale też praktycznie resztę jego życia i zakończyła je.
Kordian to kolejny bohater romantyczny kształtowany przez nieszczęśliwą miłość. Starsza Laura odrzuca jego zaloty, co powoduje, że zainspirowany samobójstwem przyjaciela Kordian także targa się na swoje życie. Nie udaje mu się to jednak i wyrusza w podróż, w trakcie której poznaje wiele osób, z którymi relacja wpływa na jego światopogląd i podjęte potem decyzje. Kordian dowiaduje się bowiem wtedy, że to pieniądze rządzą światem i sprawiają, że ludzie zachowują się w określony sposób. Uświadamia sobie, że silniejszy zawsze zwycięża i zyskuje poparcie otoczenia, które boi się mu narazić. Wszystko to ostatecznie doprowadza do przemiany wewnętrznej Kordiana na szczycie góry Mont Blanc, gdzie dojrzał jako patriota i uformował swoje poglądy, znane jako winkelriedyzm. Potem powrócił do ojczyzny, by jako człowiek z ukształtowanym światopoglądem świadomie walczyć o wolność kraju od lat tkwiącego w niewoli. Na Kordiana miało wpływ wiele osób, które sprawiły, że stał się takim właśnie człowiekiem i wziął udział w zamachu na życie cara, po którym został pojmany, uwięziony i skazany na śmierć. Bez nich i bez swojej podróży zapewne wybrałby zupełnie inny los dla siebie.
„Przedwiośnie” pokazuje, w jaki sposób poszczególne osoby kształtowały młodego Cezarego Barykę. Wpływ na niego mieli rodzice i ich śmierć, a także takie osoby jak Gajowiec czy Lulek. Baryka był też pod wpływem swojego przyjaciela, Hipolita Wielosławskiego czy starszej od niego ukochanej, czyli Laury Kościenieckiej. Dzięki wszystkim tym osobom Cezary przeszedł długą drogę od młodego komunisty po osobę, która starała się łączyć ze sobą postulaty socjalistyczne z miłością do ojczyzny. Dzięki wydarzeniom, w którym brał udział czy na przykład wizycie w dworku Nawłoć Cezary wciąż zmieniał się jako osoba, a ostatecznie stanął na czele strajku robotników, już jako dojrzały mężczyzna.
Przytoczone przykłady pokazują, jak wielki wpływ na ukształtowanie się człowieka i na podjęte przez niego decyzje mają inne osoby. Czasami jest to pozytywny wpływ, ale zdarza się też, że ma on bardzo negatywne konsekwencje.