Komizm w Tangu

Autor: Marta Grandke

Komizm określany jest przede wszystkim jako kategoria estetyczna, która potrafi wzbudzać w odbiorcach śmiech i rozbawienie. Do tej definicji zalicza się przede wszystkim okoliczności, które są w stanie doprowadzić człowieka do takiej reakcji. Często komizm opiera się na kontraście czy sprzeczności, na niespodziewanym zestawieniu, które w efekcie pobudza daną osobę do śmiechu czy ogólnego rozbawienia.

Komizm jako kategoria pojawia się w jednym z najważniejszych dramatów literatury polskiej, czyli w „Tangu” autorstwa Sławomira Mrożka. Dzieło to opowiada o licznych konfliktach klasowych i pokoleniowych, przy czym ten ostatni spór zostaje przez autora odwrócony. Mrożek opisuje historię rodziny inteligentów, którzy swoim buntem przyczynili się do obalenia wszelkich zasad w świecie przedstawionym i przeprowadzili rewolucję społeczną. W wyniku tego ich syn, Artur, nie ma się już przeciwko czemu buntować i próbuje przywrócić w świecie pełnym chaosu jakikolwiek ład. Jego rodzina tymczasem gości w domu człowieka z nizin społecznych, czyli Edka. Czuje się on u nich jak u siebie i wdaje się w romans z matką Artura, Eleonorą.

W „Tangu” można wyróżnić różne rodzaje komizmu. Jest to przede wszystkim komizm słowny, widoczny na przykład w wypowiedziach Edka czy babci Eugenii, która stara się go naśladować. W wypowiadanych przez nich słowa pogarda miesza się z wulgaryzmami lub niekoniecznie poważnymi stwierdzeniami, co łącznie daje komiczny efekt. Przykładem może być na przykład zdanie brzmiące: „Błogosławię was, moje dzieci… A niech was wszyscy diabli!”. Komiczne są też właściwie wszystkie wypowiedzi Edka, co pokazuje, że różni się on od pozostałych mieszkańców.

W dramacie obecny jest także komizm sytuacyjny. Obejmuje on zabawne wydarzenia oraz sytuacje, które składają się na fabułę. Będzie to na przykład Artur, który próbuje zmusić babcię do położenia się na katafalku, mimo że jest jeszcze żywa czy wujek Eugeniusz z ptasią klatką na głowie. Do komizmu sytuacyjnego można zaliczyć także eksperyment teatralny Stomila.

Następnie pojawia się również komizm charakterów. Polega on na takim napisaniu danego charakteru, by zawrzeć komizm w samej jego konstrukcji. W dramacie Mrożka będzie on przede wszystkim w postaci Edka, ale wyróżnić można także Eugenię czy Stomila. Już sam ubiór tych postaci – niechlujny, pełen niedopasowanych elementów czy kolorów – świadczy o tym, jak powinien je widzieć czytelnik. Ich zachowanie pełne jest sprzeczności i absurdów. Przykładem może być Eugenia – kobieta już starsza – która praktycznie zachowuje się, jakby była nastolatką i próbuje naśladować Edka i jego czyny. Stomil z kolei próbuje być wielkim artystą, ale jego działania i wypowiedzi absolutnie temu przeczą.

W „Tangu” Mrożka można więc dostrzec wiele odmian komizmu, który obejmuje zarówno bohaterów, jak i wydarzenia akcji. Mrożek w ten sposób podkreśla absurdy świata przedstawionego i pokazuje, jak zniekształcony on jest. Pod śmiechem kryje się więc przestroga, którą zostawił dla czytelników pisarz.

Dodaj komentarz