Twórcy literatury tworzą wiele zróżnicowanych portretów opisywanych przez siebie bohaterów i bohaterek tworzonych dzieł. W związku z tym na przestrzeni dziejów powstało wiele literackich portretów kobiet, które stały się nieodłączną częścią historii literatury. Autorzy opisywali kobiety będące u władzy, ale także zupełnie zwyczajne, pełne pokory albo wręcz przeciwnie, buntujące się przeciwko systemowi. Tego typu opisy pojawiają się w tekstach już od czasów starożytnych i charakteryzuje je ogromne zróżnicowanie prezentowanych bohaterek. Literacki portret kobiety odnaleźć można między innymi w powieści „Zbrodnia i kara” Fiodora Dostojewskiego oraz w „Lalce” autorstwa Bolesława Prusa.
W „Zbrodni i karze” Dostojewski stworzył portret Soni Marmieładowej, ukochanej głównego bohatera, Raskolnikowa. Sonia jest młodą osobą, ubogą, z trudem zarabiającą na życie. By zyskać niezbędne do przeżycia fundusze, pracuje jako prostytutka. Jest ona bardzo nieśmiała i skromna, a do prostytucji zmusza ją trudna sytuacja życiowa. Sonia opisywana jest jako urodziwa blondynka o pięknych, niebieskich oczach. Jej dziewczęcy urok przykuwa uwagę Raskolnikowa, który zakochuje się w dziewczynie. Jednak Sonia oprócz wyglądu dysponuje także niezwykle pięknym charakterem. Jest ona zdolna do poświęceń dla osób, które są jej bliskie. To także dziewczyna dobra i skromna, która nie wymaga od życia zbyt wiele dla siebie samej. Swoją skromnością i nieśmiałością zjednuje ona do siebie innych ludzi, budzi w nich sympatię.
Sonia posługuje się także stosunkowo prostym i uniwersalnym kodeksem moralnym – to właśnie ona namawia Raskolnikowa, by przyznał się do zamordowania starej lichwiarki. Dręczona przez macochę decyduje się na pracę prostytutki, by utrzymać siebie i swoje przyrodnie rodzeństwo. Poświęca w ten sposób siebie samą dla rodziny, ponieważ ze względu na swoją profesję nie ma już ona szans na powrót jako zwykły członek społeczeństwa. Sonia opiera się na wierze chrześcijańskiej, jest pokorna, miłująca i przebaczająca bliźnim ich uczynki, dlatego nie odtrąca Raskolnikowa, gdy ten przyznaje się do popełnionej przez siebie zbrodni. Sonia swojego duchowego wsparcia zawsze szuka w wierze, która jest istotnym elementem jej codzienności, mimo życia, jakie dziewczyna z przymusu prowadzi.
Sonia poświęca też siebie dla swojej miłości do Raskolnikowa i po przyznaniu się przez niego do winy, razem z nim udaje się na zsyłkę na Sybir. Po raz kolejny przekłada ona cudze dobro ponad własne i rezygnuje ze swojego życia, by być z ukochanym.
Przeciwieństwem Soni Marmieładowej jest postać z pozytywistycznej powieści Bolesława Prusa zatytułowanej „Lalka”. Jest nią Izabela Łęcka – młoda arystokratka, obdarzona niezwykłą urodą i przyzwyczajona do życia w luksusie. Jest ona obiektem uczuć głównego bohatera powieści, czyli Stanisława Wokulskiego. Izabela nie odwzajemnia jednak tych uczuć, jest przekonana o własnej wyższości nad Wokulskim, który pochodzi z niższej klasy społecznej, nie ma właściwego urodzenia, a na dodatek para się handlem. Izabela z kolei traktuje małżeństwo jak transakcję i ma bardzo sprecyzowane wymagania dotyczące jej ewentualnego małżonka, Wokulski zaś ich nie spełnia. Izabela jest więc zapatrzona w siebie, przekonana o własnej wyższości, a swój czas spędza jak typowa przedstawicielka arystokracji.
Wokulski nie jest w stanie przekonać jej do siebie nawet tak desperackimi czynami, jak wykupienie długów ojca Łęckiej. Izabela żyje też bowiem w pewnym oderwaniu od rzeczywistości, nie zdaje sobie sprawy z problemów finansowych swojej rodziny i jest przekonana, że do końca życia otaczać ją będą zbytki i luksusy. Nic nie wzbudza w niej gorących uczuć czy namiętności, jest ona kobietą zimną, a tytuł powieści niekiedy jest z nią utożsamiany. Izabela jest bowiem piękna, ale oprócz tego nie ma zbyt wiele do zaoferowania światu. Na dodatek często pogrąża się w nierealistycznych marzeniach, nie dostrzegając tego, co ma obok siebie prawdziwego. W swoim zimnie i wyrachowaniu staje się wręcz okrutna dla otaczających ją ludzi.
Nawet gdy ostatecznie zaręcza się z Wokulskim, nie jest w stanie powstrzymać się od romansowania ze swoim kuzynem, Starskim, co kończy się dla Wokulskiego tragicznie. Łęcka bez oporów łamie serce narzeczonemu, a jej postępowanie ostatecznie prowadzi ją do życia w klasztorze. Można by rzec, że Izabela była także kobietą nieszczęśliwą i zagubioną w życiu, uwikłaną w liczne konwenanse i tradycje, które ograniczały jej perspektywę i spojrzenie na świat.
Literatura zawiera więc liczne portrety kobiece, różniące się od siebie ze względu na opisywany charakter bohaterek oraz na epokę, w której powstały. Można więc spotkać się z bohaterkami dobrymi, skromnymi i gotowymi na poświęcenie się dla innych, jak czyniła do Sonia Marmieładowa. Można też czytać o bohaterkach zimnych i wyniosłych, które nie potrafią odnaleźć swojego miejsca w życiu i przez to krzywdzą osoby w swoim otoczeniu. Taka była bowiem Izabela Łęcka. Oba te portrety ukazują ciekawe i charakterystyczne postaci kobiece.