Groteska to popularna kategoria estetyczna, która charakteryzuje się zestawieniem w jednym dziele przeciwstawnych sobie aspektów, takich jak na przykład groza i komizm. Często pojawia się ona w dziełach literackich. Stosowanie jej jest zabiegiem, który może też wpływać na całe przesłanie utworu. Forma ma bowiem istotny wpływ na treść i może sprawiać, że czytelnicy inaczej będą odbierać sens utworu, niż w przypadku, gdy groteska nie pojawiłaby się w nim. Zabieg ten stosowany jest właściwie niemal od początku istnienia literatury, ponieważ odnaleźć go można na przykład w tekstach z epoki średniowiecza. Widoczne jest to w niektórych utworach literackich, takich jak na przykład „Szewcy” Stanisława Ignacego Witkiewicza, w „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza czy w anonimowym utworze „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią”.
„Szewcy” Witkacego to bardzo specyficzny utwór, w którym groteska jest jednym z jego najważniejszych elementów. Dramat opowiada o tym, jak według autora ma wyglądać przyszłe społeczeństwo, stanowi także krytykę wielu systemów. Witkacy posłużył się w swoim dziele kategoriami takimi jak absurd, hiperbola czy karykatura. Przez to świat przedstawiony staje się zniekształcony i daleki od realizmu. Podobnie ma się rzecz z postaciami ukazanymi w krzywym zwierciadle. Groteska w „Szewcach” wpływa na na odbiór przesłania dzieła. Przede wszystkim wskazuje ona czytelnikowi elementy, na które powinien zwrócić uwagę i bacznie się im przyjrzeć. Sprawia też ona, że przesłanie traci na swojej wadze, jest łatwiejsze do przyjęcia i nie ma takiego ciężaru, jak krytyka stworzona w sposób poważny i realistyczny. Groteska sprawia, że Witkacy kamufluje swoje przemyślenia, ukrywając je za absurdem, śmiechem i zaskoczeniem. Czytelnik musi sam odszukać faktyczne znaczenie przedstawianych wydarzeń i zrozumieć, co tak naprawdę autor próbuje mu powiedzieć. Groteska w „Szewcach” jest przykładem tego, że treść i forma są ze sobą nierozerwalnie związane.
W powieści „Ferdydurke” Witolda Gombrowicza groteska jest również istotnym elementem. Wpływa ona na sposób, w jaki ukazany jest świat przedstawiony i postaci opisywane przez autora. Sprawiają one, że ukazana rzeczywistość jest absurdalna i wzbudza w czytelniku śmiech. Jest to sposób na pokazanie, że wszystkie przedstawione wydarzenia są fikcją, są one też na tyle podobne do realnego świata, że z ich pomocą autorowi udaje się umieścić w tekście konkretne przesłanie dotyczące rzeczywistości. Za całą tą deformacją i pozornym śmiechem oraz niepoważnymi wydarzeniami kryje się jednak realna krytyka zjawisk, które opisuje Gombrowicz. Groteska zniekształca je i sprawia, że są one ukryte i łatwiejsze do przyswojenia. Świat Gombrowicza ukazany jest w krzywym zwierciadle, dzięki czemu widać, jak absurdalne i groteskowe bywa też prawdziwe życie.
Anonimowy, średniowieczny utwór „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” to także przykład tego, w jaki groteska może wpływać na przesłanie utworu. W tekście tym tytułowy bohater prowadzi ze Śmiercią rozmowę, która dotyczy wykonywanej przez nią pracy. Śmierć wygląda strasznie, przypomina bowiem rozkładające się zwłoki, a sam temat utworu i rozmowy jest przerażający. Jednak Kostucha zachowuje się w sposób groteskowy, nieprzystający do jej roli. W ten sposób autor rozładowuje napięcie w utworze, a jego przesłanie sprawia, że ludziom łatwiej jest się oswoić z przerażającym tematem śmierci, która w czasach średniowiecza mogła przyjść po człowieka wcześniej niż współcześnie. Groteska służy więc możliwie łatwiejszemu przyswojeniu przesłania całego utworu i umożliwieniu mu wykonania jego dydaktycznej roli.
Groteska w utworach literackich może mieć więc duży wpływ na to, jak zostanie odebrane i zrozumiane przesłanie konkretnego tekstu. Pokazuje to wyraźne związki między formą a treścią, gdzie jedno wpływa na drugie. Groteska ma bowiem możliwość kreowania świata przedstawionego i jego odbioru czy też sylwetek bohaterów. Dzięki temu może więc bezpośrednio wpływać na jego interpretację oraz zawarty w nim sens.